محدودیت‌های استفاده از گیاه‌درمانی
باوجودی که تجربیات به‌جای مانده از فرهنگ‌های مختلف جهان در گیاه‌درمانی از ارزش والایی برخوردار است، ولی استفاده‌ی مستقیم از آن در مواردی زیادی دارای محدودیت است و فقط با مطالعات و پژوهش‌های امروزی می‌توان از آن‌ها استفاده کرد. این محدودیت‌ها باعث می‌شود که نتوان هر اثر به‌جای مانده از قدیم ولو با اعتبار را مستقیماً مورد استفاده قرارداد. مثلاً بسیاری از افراد، کتب ترجمه شده‌ی ابن‌سینا و یا رازی را مورداستفاده قرار می‌دهند؛ ولی از تجربیاتی که در فکر و اندیشه‌ی این دانشمندان بزرگ وجود داشته بی‌خبرند. به‌عنوان‌مثال گیاهی را مانند «هوفاریقون» از کتاب ابن‌سینا برمی‌گزینیم. در این مورد درمی‌یابیم که ابن‌سینا اثراتی را برای آن شرح داده و روش کاربرد آن را اکثراً روشن نموده است. حال این گیاه را از ابعاد علم گیاه‌شناسی، فارماکوگنوزی و داروسازی امروز بررسی می‌کنیم.
هوفاریقون، همان گیاه علف چای است که به نامهای فارسی دیگر ازجمله گل راعی و گل هزار چشم نیز شهرت دارد. این گیاه دارای گونه و واریته های گوناگونی است؛ به‌طور مثال در ایران ۱۷ گونه و ۴ واریته از آن می‌روید. باوجودی که بعضی گونه‌ها به هم شباهت ظاهری زیادی دارند؛ مطمئناً افراد عادی نمی‌توانند آن‌ها را از هم بشناسند، حال‌آنکه ازنظر گیاه‌شناسی و مواد مؤثر باهم تفاوت دارند. مطالعات بسیار زیاد و چاپ بیش از ده هزار مقاله‌ی علمی راجع به این گیاه نشان می‌دهد که از بین گونه‌های فراوان علف چای فقط گونه‌ی Perforatum دارای ارزش دارویی است و امروز بیش از صد کارخانه‌ی داروسازی جهان فقط ازاین‌گونه دارو تهیه می‌نمایند. همین گونه، با گونه‌ی Scabrum شباهت ظاهری زیادی دارد؛ به طوری که مردم عادی قادر به تشخیص این دو نخواهند بود و این در حالی است که مواد و اثرات این دو گونه باهم متفاوت است.
مهم ترین محدودیت‌های استفاده از گیاه‌درمانی:
از دیگر محدودیت‌های استفاده از گیاه درمانی مطرح امروز درباره‌ی محل رشد گیاه، ارتفاع محل، آب‌وهوا، رطوبت و خشکی، میزان دما، میزان آفتاب، جنس خاک، میزان باران، زمان جمع‌آوری، چگونگی خشک کردن گیاه ، چگونگی نگه‌داری گیاه، قسمت مورداستفاده، شکل دارویی تهیه‌شده، مقدار مصرف، دفعات مصرف و مقدار دارو برای سنین و شرایط مختلف است. اگر گیاهی را در نقاط مختلف کشت دهیم، دارای مواد مؤثر یکسانی نخواهند بود. در بین گیاهان نواحی مختلف، تعدادی حاوی حداقل مواد مؤثر ” بعضی دارای مقدار عادی مواد مؤثر و بعضی دارای مواد مؤثر باکیفیت ایده آل هستند.
تمامی عوامل ذکرشده در کمیت و کیفیت مواد مؤثر گیاهی سرنوشت سازند، حتی یک نوبت باران بیشتر، یک هفته تفاوت زمان در برداشت و یا زمان برداشت در صبح، ظهر و یا عصر در مواد مؤثر و درنتیجه اثرات درمانی گیاه اهمیت دارند؛ بنابراین وقتی در کتاب ابن‌سینا فقط نام هوفاریقون برده شده باید دید منظور از ده‌ها شرایط کدام است؟ مطمئناً از بین شرایط مختلف فقط یک مورد از اثرات ایده آل برخوردار است و بدون شک شرایط ایده آل و موارد مختلف در مغز و حافظه‌ی او بوده است که در کتاب به‌طور مشروح نیامده است.
تطابق نام های قدیمی گیاهان با نام های علمی امروزی (مشکلی دیگر):
مشکل دیگر گیاه‌شناسی و نام‌گذاری گیاهان است که از حدود ۴۰۰ سال پیش تاکنون که لینه بنیان‌گذار آن بوده است با قبل از آن کاملاً متفاوت است. همچنین تطابق نامهای قدیمی گیاهان با نامهای علمی امروز از دیگر مشکلات اکثر مستندات دانشمندان گذشته است؛ بنابراین استفاده‌ی مستقیم و بدون تحقیق و مطالعه از آثار قدیم، در اکثر مواقع غیرممکن و همراه با اشتباه خواهد بود. در سالهای اخیر در جای جای جهان گروه‌های پژوهشگر از تخصص‌های مختلف بررسی آثار دانشمندان همچون ابن‌سینا و رازی را شروع نموده و در حال هموار کردن امکان استفاده از این آثار گران‌بها هستند.
منبع جغرافیایی و محدودیت‌های استفاده از گیاه‌درمانی:
منبع جغرافیایی مشکل دیگر مسئله‌ی منبع جغرافیایی در ارتباط با اثرات درمانی گیاهان دارویی است. درگذشته تجاربی در مورد بهترین و مؤثرترین گیاهان دارویی مناطق مختلف وجود داشت؛ مثلاً زعفران خراسان، دانه زیره کرمان، چای هندوستان، جینسینگ چین و غیره. به نقاط اصلی و بومی که بهترین و مؤثرترین گیاهان ازآنجا تأمین می‌شود، منبع جغرافیایی گویند. درگذشته گیاهان از این نقاط صادر می‌شدند و با رشد جمعیت، نیز مجبور به کشت همه‌ی گیاهان در نقاط زیادی از کره زمین شده که بسیاری از نقاط مناسب رشد و نمو آن گیاهان نمی‌باشند. مثلاً جین سینگ چین و یا زعفران ایران درده‌ها نقطه‌ی دنیا کشت می‌شود؛ تا جایی که بسیاری از محصولات دارویی و گیاهای عرضه‌شده به دنیا از همین مناطق و خارج از منبع جغرافیایی به دست می‌آید.
حال باید دید آیا همه این گیاهان، دارای یک دسته مواد و خواص هستند؟ مسلماً جواب خیر است؛ زیرا شرایط آب و هوایی در تولید مواد مؤثر، بسیار سرنوشت‌ساز بوده و این شرایط درجاهای گوناگون کاملاً باهم متفاوت هستند. به همین دلیل کارخانه‌ها معتبر دنیا می‌کوشند از گیاهان دارویی واقعی به نام Officinal به‌منظور تولید داروهای استاندارد استفاده می کنند. توصیه می‌شود به دلیل مطالب ذکرشده تا حد امکان از داروهای گیاهی صنعتی به‌جای «گیاهان دارویی» استفاده شود.
نکته مهم:
بیشترین میزان تأثیرگذاری گیاهان دارویی متعلق به عصاره گیاهان دارویی است و بعدازآن می‌توان به مکمل‌هایی نظیر کپسول‌ها اشاره کرد. کمترین میزان اثرگذاری هم متعلق به عرق و چای و دم‌نوش است.
امیدوارم که اطلاعات خوب و مفیدی در اختیار شما قرار داده باشیم با نظر دهی و امتیازدهی مارو از کیفیت مطالب آگاه نمایید. برای دریافت اطلاعات بیشتر به سایت فروشگاه محصولات ارگانیک آشا مراجعه نمایید و برای کسب اطلاعات در مورد محصولات ارگانیک می‌توانید با شماره 09120038341 مشاور فروشگاه ارگانیک آشا تماس بگیرید یا از طریق تلگرام، اینستاگرام با ما در ارتباط باشید.
منابع اطلاعات:
کتاب‌ها و مقالات گیاهان دارویی
فروشگاه محصولات ارگانیک آشا
موسسه کار آفرینی دکتر زرقانی
