خواص گیاه رازیانه چیست؟
نام علمی: Foeniculum vulgare
نام عمومی: Fennel
نام انگلیسی: Fennel seed
نام عربی: شمر (Chamar)
نام فرانسوی: Fenouil
نام آلمانی: Fenchel
نام‌های مترادف: Foeniculum officinale, Anethum foeniculum, Meum foeniculum, Foeniculum capillaceum
نام خانواده: Umbelliferae (چتریان)
گیاه‌شناسی و خواص گیاه رازیانه چیست؟
رازیانه گیاهی است علفی دو یا چند ساله که ارتفاع آن تا دو متر می رسد و دارای برگ‌هایی با بریدگی‌های زیاد است؛ به طوری که به صورت نخی شکل درآمده‌اند. دم‌برگ ها در اتصال به ساقه به صورت غلاف مانند هستند. گل‌ها به رنگ زرد و به صورت چتر مرکب قرارگرفته‌اند. اشعه چترها نسبتاً بلند و ازنظر طول نامساوی‌اند. میوه‌های رازیانه کوچک و به طول تا ۱۲ و عرض تا ۴ میلی‌متر می‌باشند همه قسمت‌های گیاه معطر است. قسمت مورد استفاده گیاه بیشتر میوه است، ولی از ریشه و برگ آن نیز استفاده به عمل می‌آید. محل رویش گیاه در ایران شامل گرگان، مازندران، گیلان، آذربایجان، کردستان، کرمان و خراسان است.
تاریخچه و خواص گیاه رازیانه چیست؟
طبق افسانه‌های یونان، دانش از کوه المپیوس به بشر رسیده است. آنان دانش را شبیه زغالی سوزان می‌دانستند که در ساقه‌ای از رازیانه محصور شده است. تمدن‌های کهن مصر، هند، چین و یونان این گیاه دارویی را می‌شناختند، برای نمونه، پلینی آن را برای بهتر شدن بینایی توصیه کرد. در هند هم معتقدند مصرف رازیانه برای دید چشم مفید است و در روم باستان نیز به همین منظور از آن استفاده می‌کردند. در قرون‌وسطی، این گیاه بسیار کاربرد داشت.
رازیانه توسط کشیشان اسپانیایی به آمریکای شمالی برده شد و انگلیسی‌ها آن را به مستعمرات اولیه خود در ویرجینیا بردند. تمام قسمت‌های گیاه برای چاشنی و ساقه‌های آن به صورت سبزی مصرف می‌شده است. دانه رازیانه در طب سنتی به خاطر درمان نفخ معروف است. رازیانه به‌عنوان طعم دهنده در شکلات، لیکورها، دارو و غذا و به ویژه در نان شیرینی، ترشی‌های شیرین و ماهی مصرف می‌شود.
منشأ جغرافیایی:
رازیانه بومی نواحی مدیترانه بوده و در اروپا، آسیا، قسمت‌هایی از آفریقا و آمریکای جنوبی کشت می‌شود. این گیاه از چین، مصر، بلغارستان، مجارستان و رومانی صادر می‌گردد.
مهم ترین خواص گیاه رازیانه چیست؟
جهت تسکین کرامپها به بعضی از فرآورده‌های ضد یبوست اضافه می‌شود. در طب عوام برای افزایش شیر مادران استفاده می شود و شهرت دارد. همچنین رازیانه را به بعضی از طعم دهنده‌ها می‌افزایند. از دیگر خواص رازیانه اینکه روغن رازیانه برای مراقبت از سبزیجات و میوه‌های انبارشده در برابر نفوذ قارچ‌های بیماری‌زا به کار می‌رود. زنبورداران این گیاه را برای تولید عسل ارگانیک می‌کارند.
مدعیان بهداشت، مصرف آن را به‌عنوان پادزهری برای گیاهان سمی، قارچ‌ها و مارگزیدگی، توصیه می‌کنند. همچنین برای درمان ورم معده و روده، سوء هاضمه به کار می‌رود. افزون برموارد بالا، از دیگر خواص رازیانه اینکه به‌عنوان شیر افزا، خلط آور و قاعده آور، مؤثر شمرده می‌شود.
چای حاصل از دانه‌های خرد شده رازیانه برای شست وشوی چشم مفید است و طبق شواهد، رازیانه پودر شده، کک را از لانه سگ و طویله دور می‌کند.
فرآورده‌های گیاهی:
این فراورده‌ها به‌صورت تی‌بگ حاوی ۲ گرم پودر میوه، شربت یا قطره‌های ضد سرفه، خلط آور، مقوی معده و ضد نفخ، به‌خصوص برای کودکان وجود دارد. همچنین محصولاتی نظیر دراژه، شربت‌های شیرین و آب‌میوه‌ها از آن تهیه و عرضه شده‌اند.
طريقه و میزان مصرف:
مقادیر مصرف رازیانه در مناطق مختلف متغیر و از ۷-۱ گرم میوه خشک در روز توصیه شده است. برای مصرف باید میزان مذکور را با آسیاب پودر نمود و به‌طور مستقیم با غذا مصرف کرد یا در یک لیوان آب جوش حل کرده پس از ۱۵ دقیقه صاف و سپس میل کرد.
عوارض جانبی:
مصرف رازیانه در حد دارویی دارای عارضه نیست؛ ولی مصارف بیش‌ازحد آن ممکن است باعث استفراغ یا حساسیت فوری شود. همچنین مصرف آن در زنان باردار توصیه نمی‌گردد و در افرادی که سرطان وابسته به استروژن دارند نیز نباید مصرف شود.
ترکیبات مهم:
میوه‌های رازیانه حاوی ۶-۲ درصد اسانس هستند که مهم‌ترین ترکیبات آن شامل ۷۰-۵۰ درصد ترانس آنتول است. میوه‌ها به دلیل داشتن آنتول کمی شیرینند. ترکیبات دیگر شامل استروژن دی انتول، روغن ثابت، فلاونوئید، اسیدهای آلی و پروتئین است.
نکات قابل‌توجه:
1- با توجه به ترکیبات استروژنی موجود در رازیانه می‌توان آن را به‌عنوان مکمل غذایی زنان یائسه مصرف نمود؛ ولی به‌عنوان یک داروی مستقل هورمونی که بتواند جایگزین داروهای هورمونی شیمیایی گردد، توصیه نمی‌شود. به همین دلیل از رازیانه داروی مستقل گیاهی برطرف کننده اختلالات هورمونی تولید نشده است.
2- برای برطرف کردن اختلالات هورمونی زنان، داروهای گیاهی مستقلی وجود دارند که می‌توانند به‌خوبی جایگزین هورمون درمانی شوند. یکی از بهترین و مؤثرترین نمونه‌ها، داروی گیاهی «ویتاگنوس» است که به‌صورت قطره و قرص ارائه شده است. این دارو از میوه‌های گیاه پنج انگشت تهیه شده که در توضیحات این گیاه به‌طور مفصل شرح داده شده است.
3- یک پژوهش آزمایشگاهی نشان داده است که عصاره رازیانه در درمان آب مروارید حیوانات مؤثر بوده است.
4- بر اساس پژوهشی که در سال ۱۳۷۹ توسط صالحی سورمقی و همکاران در دانشکده داروسازی تهران روی اسانس رازیانه انجام شد، مهم‌ترین اجسام آن ترانس آنتول (Trans anethol) به میزان ۸۰ درصد، فنشون (Fenchone) به میزان ۸ درصد و لیمونن (Limonene) به میزان ۵ درصد بود که ازنظر کیفیت مشابه با بهترین رازیانه در سطح جهان است.
5- ده کشور اول تولید کننده رازیانه در سال ۲۰۰۸ شامل هند، مکزیک، چین، ایران، بلغارستان، سوریه، مراکش، مصر، کانادا و افغانستان هستند که میزان ۴۱۵۰۲۷ تن تولید کرده‌اند.
نکته مهم:
بیشترین میزان تأثیرگذاری گیاهان دارویی متعلق به عصاره گیاهان دارویی است و بعدازآن می‌توان به مکمل‌هایی نظیر کپسول‌ها اشاره کرد. کمترین میزان اثرگذاری هم متعلق به عرق و چای و دم‌نوش است.
امیدوارم که اطلاعات خوب و مفیدی در اختیار شما قرار داده باشیم با نظر دهی و امتیازدهی مارو از کیفیت مطالب آگاه نمایید. برای دریافت اطلاعات بیشتر به سایت فروشگاه محصولات ارگانیک آشا مراجعه نمایید و برای کسب اطلاعات در مورد محصولات ارگانیک می‌توانید با شماره 09120038341 مشاور فروشگاه ارگانیک آشا تماس بگیرید یا از طریق تلگرام، اینستاگرام با ما در ارتباط باشید.
منابع اطلاعات:
کتاب‌ها و مقالات گیاهان دارویی
فروشگاه محصولات ارگانیک آشا
موسسه کار آفرینی دکتر زرقانی
