خواص گیاه آلوئه ورا (صبر زرد)

نام دیگر: شاخ بزی
نام‌های علمی: Aloe capenis ,Aloe barbadensis, Aloe vera
نام عمومی: Cape aloe
نام انگلیسی: Aloe
نام عربی: الصبر (Alsaber)
نام فرانسوی: Aloes
نام آلمانی: Aloe
نام‌های مترادف: Aloe vulgaris,Aloe perfoliata
نام خانواده: Liliaceae (کلشیک)

گیاه‌شناسی و خواص گیاه آلوئه ورا (صبر زرد):

صبر زرد گیاهی است علفی و چند ساله با برگ‌های ضخیم، گوشتی و دراز. حاشیه برگ‌های آن کمی پیچ و خم‌دار و دارای تیغ است. گل‌ها به‌صورت خوشه زیبا در انتهای محور ساقه گلدار و به رنگ سبز مایل به زرد قرار دارند. قسمت مورد استفاده صبر زرد، شیرابه به‌دست‌آمده از برگ‌های گیاه است که امکان دارد به‌صورت تازه، غلیظ (خمیری) یا خشک‌ شده با رنگ‌های متفاوت زرد، زرد مایل به سبز، قهوه‌ای یا قرمز مایل به سیاه باشد. در سال‌های اخیر کشت صبر زرد گونه Vera در ایران معمول گشته است. گرچه این گیاه در نقاط گرم و مرطوب سازگاری خوبی دارد، ولی در نقاط مختلف ایران کشت داده می‌شود.

تاریخچه و خواص گیاه آلوئه ورا (صبر زرد):

نقاشی‌هایی از صبر زرد، روی کنده‌کاری دیوارهای معابد مصری که در هزاره چهارم قبل از ميلاد بنا شده است، دیده می‌شود. صبر زرد را که در قدیم «گیاه جاودانگی» نام‌ گرفته بود، به هنگام خاکسپاری، برای فراعنه هدیه می‌آوردند. ( 1500 سال قبل از میلاد مسیح در کتاب The Egyptian Book of Remedies) از خواص صبر زرد جهت درمان عفونت‌ها، معالجه پوست و تهیه داروهای ملین سخن گفته شده است. به روایت انجیل، نیکوداموس، مخلوطی از میر و صبر زرد را برای آماده کردن بدن حضرت مسیح آورد. دیسکورید، فیزیکدان یونانی، در سال ۷۴ پس از میلاد، استفاده از خواص صبر زرد را جهت التیام زخم؛ جلوگیری از ریزش مو، درمان زخم‌های دستگاه تناسلی و معالجه هموروئید، مفید دانست.

بازرگانان عرب، در قرن ششم بعد از میلاد، این گیاه را به آسیا آوردند و اسپانیایی‌ها آن را در قرن شانزدهم، از منطقه مدیترانه به بر جدید (New world) بردند. مصرف کلینیکی صبر زرد در عصر جدید (۱۹۳۰) به‌منظور درمان التهاب پوست ناشی از اشعه ایکس آغاز شد.

منشأ جغرافیایی و خواص گیاه آلوئه ورا (صبر زرد):

این گیاه بومی آفریقاست، ولی در نقاط دیگر، ازجمله در آمریکا و نواحی فلوراید، تگزاس و آریزونا به‌طور وسیع کشت و گسترش‌ یافته است. همچنین در غرب هندوستان و نواحی ساحلی ونزوئلا نیز کشت می‌شود. شیرابه این گیاه در انگلستان، آمریکا، اروپای مرکزی و غربی جهت تولیدات صنعتی، دارویی، آرایشی، بهداشتی و خوراکی مصرف فراوانی دارد.

مهمترین خواص گیاه آلوئه ورا (صبر زرد):

از اصلی ترین خواص صبر زرد، مسهل بودن آن است که بسیار قوی است؛ اما خواص دیگری ازجمله ضد ورم، ضد میکروب، التيام زخم‌ها، ضد آفتاب و ضد سوختگی دارد. ژل آلوئه اثرات خوب و مفیدی بر روی سوختگی‌های معمولی، سوختگی‌های حاصل از اشعه، زخم‌ها و صدمات دیگر پوست دارد. یکی از فرآورده‌های آلوئه، کرم‌های هیدروفیلیک تهیه‌ شده از ۰/۵ درصد ژل آلوئه است که در درمان پسوریازیس بسیار مفید است. همچنین ژل خوراکی آن برای درمان زخم معده و افراد مبتلا به ایدز مصرف می‌شود. افزون بر این، مصرف ژل خوراکی آن برای افراد مبتلا به بیماری آسم به مدت شش ماه اثرات مفیدی به همراه دارد.

پژوهش‌های اخیر، تأثیر مثبت آن را در بیماران مبتلا به دیابت نشان داده است؛ همچنین آزمایش‌های انجام‌ گرفته روی موش اثرات مذکور را تأیید کرده است. از اثرات دیگر می‌توان به ضد سرطان و اسپرم کش بودن آن اشاره کرد. در سال‌های اخیر ژل آلوئه به‌طور وسیع در محصولات آرایشی بهداشتی و به‌خصوص در کشور آمریکا مصرف‌ شده است. این ژل دارای خواص ضد ورم، ضد میکروب و مرطوب‌ کننده مناسبی است. صنایع غذایی آمریکا ژل آلوئه را در محصولات خود به‌عنوان ماده‌ای مؤثر در تناسب‌ اندام و سلامتی بدن، مورد استفاده قرار می‌دهند.

طريقه و میزان مصرف:

محصولات مختلف آلوئه به شکل قرص، دراژه و کپسول به همراه بعضی گیاهان دیگر، ازجمله بلادون توسط کارخانه‌های داروسازی عرضه‌ شده‌اند. میزان عادی مصرف ۰/۲-۰/۱ گرم آلوئه یا ۰/۰۵-۰/۱ گرم عصاره آلوئه هر شب به مدت چندین روز است.

موارد منع مصرف:

 از ژل در زمان تهوع، دردهای شکمی، خونریزی رکتال و ضعف شدید نباید استفاده کرد.

عوارض جانبی:

مصرف خوراکی بیش‌ازحد ژل (مصرف روزانه یک گرم به مدت طولانی) ممکن است باعث به هم خوردن آب و الکترولیت‌های بدن؛ سقط‌ جنین، زایمان زودرس، اسهال خونی و ضایعات کلیه شود. همچنین ممکن است در اثر مصرف مقادیر زیاد مرگ رخ دهد.

استفاده مستقیم از ژل گیاه:

برای استفاده مستقیم از ژل آلوئه، می‌توان برگ‌های گیاه را قطع کرد. با این کار، در محل بریدگی، ژل بیرنگ کاملاً نمایان است. با فشردن برگ گوشتی گیاه، ژل بیرون میزند. می‌توان از این ژل مستقیماً جهت مرطوب کردن پوست، آفتاب‌ سوختگی، زخم، سوختگی‌های معمولی و نرم کردن اگزمای زیر چشم استفاده کرد. ژل به‌مرور زمان در هوا تغییر رنگ داده، درنهایت به رنگ قرمز تیره (مایل به سیاه) در می‌آید.

هشدار:

در دوران بارداری به‌غیراز دستور پزشک، مصرف آن ممنوع است.

احتیاط:

(به‌عنوان مسهل خوراکی)

– مصرف بیش از دو هفته آن باید با مشورت پزشک صورت گیرد.

– در صورت تأثیر نکردن تا ۲۴ ساعت پس از مصرف، ممکن است مشکلات جدی وجود داشته باشد که باید به پزشک مراجعه کرد..

– چون تأثیر ترکیبات آلوئه در کودکان مشخص نیست، در این‌گونه موارد باید با پزشک مشورت کرد.

– بهتر است از فرآورده‌های صنعتی آلوئه، برای سنین بالای ده سال و حداکثر به مدت دو هفته استفاده شود. مقدار مصرف عصاره آلوئه در سنین مختلف ۰/۰۴-۰/۱۷ گرم است که این میزان معادل ۱۰ – ۳۰ میلی‌گرم هیدروکسی آنتراكينون، یک‌بار در روز است.

دیگر خواص گیاه آلوئه ورا (صبر زرد):

ضد حساسیت، ضد سرطان، ضد میکروب، ضد قارچ، ضد ویروس (تبخال)، ضد آفتاب‌سوختگی، کاهش‌ دهنده قند خون، مسهل، کرم‌کش، ضد ورم، مرطوب‌ کننده و نرم‌ کننده، قاعده آور، ملین، مقوی معده و مقوی کبد.

ترکیبات مهم:

گیاه، حاوی مشتقات هیدروکسی آنتراسن ازجمله آلوئین‌های A و B به میزان ۴۰- ۲۵ درصد از کل ترکیبات و مشتقات کرومون ازجمله آلوئه رزین A، B و C است. ترکیبات مهم دیگر آلوئه شامل قندها ازجمله گلوکز، مانوز و سلولز؛ آنزیم‌ها ازجمله اکسیداز، آمیلاز و کاتالاز؛ همچنین ویتامین‌ها ازجمله:B1، B2، B6، C، E و فولیک اسید و مواد معدنی ازجمله کلسیم، سدیم، منیزیم، روی، مس و کروم است.

نکات قابل‌توجه:

١- بیش از ۳۰۰ گونه آلوئه وجود دارد که مهم‌ترین آن‌ها ازنظر استفاده دارویی، آرایشی و بهداشتی «Aloe vera» است.

٢- منشأ جغرافیایی دقیق آلوئه معلوم نیست؛ ولی به‌احتمال‌ زیاد مربوط به مصر یا خاورمیانه است.

٣- محصولات مختلف آلوئه که به بازار ارائه‌شده‌اند شامل:

ژل آلوئه: محصول طبیعی بدون تغییر غلظت ژل از برگ‌هاست.

کنسانتره آلوئه: ژل آلوئه که آب آن را خارج کرده‌اند.

عصاره آلوئه: حاوی حداقل ۵۰ درصد ژل آلوئه است.

لاتکس آلوئه: مایع تلخ زرد رنگی که از پوست لوله‌ای پرسیکل به دست می‌آید و حاوی آلوئين است.

از گونه‌های دیگر صبر زرد A. barbadensis و A. capenis در نقاط مختلف جهان استفاده‌های مشابهی با گونه Aloe vera به عمل می‌آید. این گیاهان نیز با نام عمومی Aloe معروف‌اند.

نکته مهم:

بیشترین میزان تأثیرگذاری گیاهان دارویی متعلق به عصاره‌ گیاهان دارویی است و بعدازآن می‌توان به مکمل‌هایی نظیر کپسول‌ها اشاره کرد. کمترین میزان اثرگذاری هم متعلق به عرق و چای و دم‌نوش است.
امیدوارم که اطلاعات خوب و مفیدی در اختیار شما قرار داده باشیم با نظر دهی و امتیازدهی مارو از کیفیت مطالب آگاه نمایید. برای دریافت اطلاعات بیشتر به سایت فروشگاه محصولات ارگانیک آشا مراجعه نمایید و برای کسب اطلاعات در مورد محصولات ارگانیک می‌توانید با شماره  09120038341 مشاور فروشگاه ارگانیک آشا تماس بگیرید یا از طریق تلگرام، اینستاگرام با ما در ارتباط باشید.

منابع اطلاعات:
کتاب‌ها و مقالات گیاهان دارویی
فروشگاه محصولات ارگانیک آشا
موسسه کار آفرینی دکتر زرقانی