نام های مختلف زعفران
علمی: Crocus sativus
عمومی: Saffron
عربی: زعفران
فرانسوی: Safran
آلمانی: Echter satran
خانواده: Iridaceae (زنبق)
زعفران چیست؟
زعفران گیاهی کوچک به ارتفاع ۳۰-۱۰ سانتی‌متر، چندساله و پیازدار است که پیاز آن تقریباً کروی و پوشیده از غشاءهای نازک قهوه‌ای است. از وسط پیاز یا قاعده ساقه، تعدادی برگ باریک و دراز خارج می‌شوند. از وسط برگ‌ها، ساقه گلدار خارج شده که به یک تا سه گل منتهی می‌گردد. گل‌ها بسیار زیبا و دارای شش گلبرگ بنفش‌رنگ هستند که ممکن است در بعضی واریته ها به رنگ گلی یا ارغوانی باشند. گل‌ها سه پرچم و یک مادگی منتهی به کلاله سه‌شاخه به رنگ قرمز متمایل به نارنجی دارند. قسمت مورد استفاده این گیاه، انتهای خامه و کلاله سه‌شاخه است که به نام زعفران معروف است و بویی معطر با طعم کمی تلخ دارد. اسانس زعفران از این قیمت فرآوری میشود.
انتشار جغرافیایی زعفران در ایران شامل استان خراسان (قائنات، بیرجند و گناباد)، یزد، کرمان، گیلان و مازندران است. در سال‌های اخیر زعفران در کرج و قم نیز کشت شده است.
تاریخچه زعفران
رنگ‌های حاصل از زعفران مربوط به ۵۰ هزار سال قبل، زمان ماقبل تاریخ در نواحی شمال غرب ایران گزارش شده است. ایرانیان باستان ده قرن قبل از میلاد مسیح، زعفران را در بعضی نواحی ایران، ازجمله اصفهان و خراسان می‌کاشته‌اند. اسکندر مقدونی هنگام جنگ در آسیا، از زعفران ایران برای زخم‌های خود استفاده می‌کرد و همراهان او استفاده از زعفران را یاد گرفته و تجارب آن را به یونان انتقال دادند. در کتاب گیاه‌شناسی که به دستور آشور بنی پال هفت قرن قبل از میلاد نوشته شده، راجع به زعفران خشک توضیح داده شده است. همچنین بعضی مدارک نشان می‌دهد که ۴ هزار سال قبل زعفران در درمان حدود ۹۰ بیماری کاربرد داشته است.
منشأ جغرافیایی زعفران
زعفران یکی از گیاهانی است که بشر از قدیم آن را کشت می‌کرده است. به احتمال زیاد بومی جنوب غرب آسیا و جنوب اروپاست. در حال حاضر اکثراً از کشتگاه‌های جنوب غرب اسپانیا و شمال شرق ایران صادر میشود. در تجارت محصول گونه‌های متعددی ازجمله Crocus naturalis و Crocus electus عرضه میشود.
خواص زعفران
در طب عوام به‌عنوان آرامش‌بخش، مسکن، ضداسپاسم و مقوی معده، محرک جنسی و معرق مصرف میشود. از دیگر خواص زعفران اینکه در تغذیه به‌عنوان معطر کننده، طعم دهنده و رنگ کننده ( زعفران باعث ایجاد رنگ زرد طلایی خوش‌رنگ، بوی مطبوع و طعمی خوب در غذاها میشود ) به کار می‌رود.
در گزارش‌های داستان گونه مربوط به مناطق استوایی آسیا، از خمیری نام‌برده شده که مخلوطی از زعفران و چوب صندل است و این خمیر امروزه همچون گذشته به‌صورت مرهمی آرامش‌بخش برای پوست‌های خشک مصرف میشود.
کاربرد زعفران:
با توجه به رنگ بسیار غلیظی که از آن تولید می‌گردد، در صنایع آرایشی و بهداشتی؛ داروسازی؛ قنادی و تهیه لیکورها از آن استفاده میشود.
نحوه مصرف زعفران:
۱۰-۱۵ عدد از خامه‌ها در یک لیوان آب برای یک نوبت مصرف به كار می‌رود. مقدار مصرف عادی آن روزانه حدود یک گرم و مقدار مصرف تنتور آن حدود ۱۵ قطره در روز است.
نحوه نگهداری زعفران:
برای نگهداری ایده آل، زعفران باید از نور و رطوبت محافظت شود. بهترین ظروف نگهداری زعفران در درجه اول ظروف فلزی و بعد ظروف شیشه‌ای رنگی است. ظروف پلاستیکی برای نگهداری مناسب نیستند، زیرا در مدت کوتاهی اسانس زعفران کم شده و از مرغوبیت آن کاسته میشود. همچنین بهتر است هنگام مصرف به‌صورت پودر درآید یا پودر آن در زمان کوتاهی مصرف شود. چون اسانس معطر آن زودتر از پودر تبخیر میشود.
ترکیبات زعفران:
ترکیبات زرد رنگ و محلول در آب که از مشتقات کروستین و مقدار نسبتاً زیادی ریبوفلاوین تشکیل شده است. ترکیبات تلخ آن پیکرو کروسین و ازجمله ترکیبات معطر آن سافرانال می‌باشد. روغن ثابت و مشتقات آن‌که شامل اسید اولئانولیک است، حدود ده درصد در زعفران وجود دارد. ویتامین‌ها شامل: A,C,B1,B2,B3,B6 و املاح شامل: آهن، منیزیوم، فسفر، روی، سلنیوم، پتاسیم و سدیم است.
نکات قابل‌توجه:
١- تقلبات: با توجه به قیمت بالای زعفران متأسفانه گاهی تقلباتی در عرضه آن صورت می‌گیرد. یکی از مهم‌ترین تقلبات زعفران جا زدن گل‌رنگ است. این گیاه به نام عمومی زعفران آمریکایی (American saffron) است که ازنظر ترکیبات و آثار کاملاً با زعفران تفاوت دارد، ولی ازنظر ظاهر به هم شباهت دارند.
۲- تقلبات زعفران را می‌توان به‌خوبی با روش‌های میکروسکوپی (خرده نگاری) و یا تجزیه و تشخیص اسانس (رایحه آن) شناسایی کرد.
٣- برای بهتر پودر شدن زعفران توسط آسیاب‌های کوچک، بهتر است به حدود ۱ تا ۵ گرم آن، یک یا دو حبه قند اضافه نمود. همچنین می‌توان زعفران را در هاون‌های کوچک که بیشتر از مرمر ساخته شده، به‌طور مستقیم نرم و پودر کرد.
۴- در پژوهشی که توسط صالحی سورمقی و همکاران در سال ۱۳۷۵ در دانشکده داروسازی تهران روی اسانس زعفران انجام شد، نشان داد که سافرانال زعفران که به‌عنوان یک ماده سمی تلقی میشود، در زعفران ایرانی بسیار کم است یا وجود ندارد، درحالی‌که درصد این ماده در بعضی زعفران‌های نقاط دیگر جهان نسبتاً بالاست. این نکته برتری زعفران ایران بر دیگر انواع را روشن می‌سازد.
نکته مهم:
بیشترین میزان تأثیرگذاری گیاهان دارویی متعلق به عصاره گیاهان دارویی است و بعدازآن می‌توان به مکمل‌هایی نظیر کپسول‌ها اشاره کرد. کمترین میزان اثرگذاری هم متعلق به عرق و چای و دم‌نوش است.
امیدوارم که اطلاعات خوب و مفیدی در اختیار شما قرار داده باشیم با نظر دهی و امتیازدهی مارو از کیفیت مطالب آگاه نمایید.
برای خرید عصاره دریافت اطلاعات بیشتر به سایت فروشگاه محصولات ارگانیک آشا مراجعه نمایید و برای کسب اطلاعات در مورد محصولات ارگانیک می‌توانید با شماره 09120038341 مشاور فروشگاه آشاارگانیک تماس بگیرید یا از طریق تلگرام، اینستاگرام با ما در ارتباط باشید.
منابع اطلاعات:
کتاب‌ها و مقالات گیاهان دارویی
فروشگاه محصولات ارگانیک آشا
