خواص گل آفتابگردان چیست؟

خواص گل آفتابگردان چیست؟
نام‌های فارسی: گل آفتابگردان، آفتابگردان
نام علمی: Helianthus anus
نام عمومی: Sunflower
نام انگلیسی: Common sunflower
نام عربی: صامريوما (Saamaryuma)
نام فرانسوی: Helianthe annuel
نام آلمانی: Gemeine Sonnenblume
نام خانواده: Compositae (کاسنی)

گیاه شناسی و خواص گل آفتابگردان چیست؟

آفتابگردان گیاهی است یکساله با ساقه‌ای راست و خشن که ارتفاع آن به بیش از ۲ متر و گاه حتی به ۳/۵متر می‌رسد. برگ‌ها بزرگ، منفرد، قلبی شکل، دندانه‌دار و پوشیده از کرک می‌باشند. کاپیتول آن بسیار بزرگ است و قطر آن تا ۲۵ سانتی‌متر می‌رسد. بر روی نهنج آن دو نوع گل زبانه‌ای (در کنار) و لوله ای (در وسط) به رنگ زرد قرار دارند. کاپیتول ها با بزرگ و سنگین شدن به حالت خمیده و آویخته درمی‌آیند.

میوه آن فندقه، بزرگ و تقریباً بیضی‌شکل با دو برجستگی و به رنگ بنفش تیره تا سیاه و گاهی همراه با خطوط سفید یا خاکستری است که مغز روغن‌داری درون آن قرار دارد. مغزها حدود ۵۰ درصد وزن میوه را تشکیل می‌دهند و حدود ۴۵ درصد روغن دارند. کشت آفتابگردان به خاطر استخراج روغن آن در نقاط مختلف جهان، از جمله ایران معمول است.

تاریخچه و خواص گل آفتابگردان چیست؟

آفتابگردان بومی آمریکاست. از ۲۶۰۰ سال قبل از میلاد مسیح بومی مکزیک بوده و احتمالاً پس ازآنجا بومی دره‌های می سی سی پی شده است. این گیاه در قرن شانزدهم میلادی توسط فرانسیسکو پیزارو به اسپانیا برده و کشت شد. در قرن ۱۸ میلادی مصرف روغن آفتابگردان به طور گسترده در اروپا معمول گشت.

مهمترین خواص گل آفتابگردان چیست؟

روغن آفتابگردان غیر از مصرف غذایی، در بسیاری از حامل‌های دارویی کاربرد دارد. همچنین، در تهیه مارگارین، ارزان‌تر از روغن زیتون است. روغن‌های آفتابگردان مختلفی در بازار وجود دارند که تفاوت آن‌ها در میزان درصد اسید اولئیک شان است. این اسید چرب که از نوع چربی‌های غیراشباع است، از چربی‌های مناسب تغذیه‌ای است. حتی گاهی درصد این اسید چرب را در روغن آفتابگردان، بالاتر از درصد آن در روغن زیتون تنظیم می‌کنند.
یکی از کاربردهای بسیار جالب گیاه آفتابگردان در سال‌های اخیر، جذب مواد سمی از جمله سرب، آرسنیک و اورانیوم از خاک است.

از این خاصیت در جذب اورانیوم، سزیوم -۱۳۷ و استرانسیم ۹۰ بعد از انفجار نیروگاه چرنویل در شوروی سابق استفاده شد. در قدیم از عصاره گل‌های تازه آن به‌عنوان ضد تب و مالاریا استفاده می‌کردند که این اثر مربوط به خواص ضد میکروبی آن است. از دیگر خواص گل آفتابگردان اینکه اسانس گل آفتابگردان دارای خاصیت التیام زخم است.

اسیدهای چرب غیراشباع تخمه آفتابگردان و وجود فيتوسترول در آن، باعث کاهش کلسترول خون می‌گردد. به همین دلیل در سال‌های اخیر روغن‌های متفاوتی با درصد اسیدهای چرب غیراشباع، از جمله روغن‌های با درصد بالای اسید اولئیک، به بازار عرضه شده که اثرات کاهش کلسترول و چربی آن قابل‌ مقایسه با روغن زیتون است. منیزیم قابل ملاحظه موجود در دانه آفتابگردان به سلامت استخوان‌ها کمک می کند و موجب رفع خستگی، بی‌حالی و درمان سردردهای میگرنی می شود و از بالا رفتن فشارخون جلوگیری می‌کند. اخیراً ترکیبی از گل آفتابگردان جدا کرده‌اند که خاصیت ضدویروس ایدز دارد. این موفقیت که امید تازه‌ای در تولید داروهای درمان ایدز ایجاد نموده، به‌شدت در حال پژوهش و بررسی است.

دیگر خواص گل آفتابگردان چیست؟

ضد التهاب، ضد تب، ادرارآور، ملین، محرک، خلط آور، ضد کرم و مسهل.

ترکیبات مهم:

آفتابگردان نزدیک به ۵۰ درصد روغن، حدود ۲۴ درصد مواد پروتئینی و حدود ۲۰ درصد مواد هیدروکربنی، ویتامین‌های،E, B1, B5 و A و املاح معدنی مهمی از جمله منگنز، منیزیم، مس، سلنیم، فسفر، پتاسیم، آهن و روی در خود دارد. مهم‌ترین اسیدهای چرب روغن آفتابگردان اسیدهای اولئیک، پالمیتیکا، استئاریک، آراشیدیک و لینوسریک هستند که اسید اولئیک بالاترین درصد را تشکیل می‌دهد. ترکیبات دیگر دانه شامل لیستین، آلبومین، گلبولين، فيتين، آرژینین و آنزیم‌های لیپاز، فنولاز و اسیدهای هلیان تنیک و اسیدهلیانتیک است. گل ها ترکیبات فلاونوئیدی، آنتوسیانین، رزینی، تانتی و هتروزیدی دارند.

نکات قابل توجه:

1- پس از روغن‌گیری دانه آفتابگردان، از تفاله آن به‌عنوان غذای دام استفاده می‌شود.

2- به تازگی آفتابگردان‌هایی کشت می‌شود که گل آن کاملاً به سمت پایین افتاده است. این نوع آفتابگردان جذابیت کمتری نسبت به انواع تزئینی دارد، ولی کمتر در معرض آسیب پرندگان قرار گرفته و به امراض گیاهی کمتری مبتلا می‌شود.

3- گیاه آفتابگردان شیرابه‌ای تولید می‌کند که از آن در تهیه لاستیک‌های کم آلرژی استفاده می‌شود.

4- بعضی اقوام سنتی آمریکا طبق رسوم خود گیاه آفتابگردان را در لبه شمالی کشتزارهای خود به‌عنوان چهارمین خواهر به همراه سه خواهر دیگر (ذرت، لوبیا و کدو) می‌کارند.

5- علت نام آفتابگردان برای گیاه، چرخش گل‌های آن به سمت آفتاب است، نهنج گل‌ها که در معرض نور خورشید است، صبح به سمت شرق، غروب به سمت غرب و هنگام ظهر رو به بالا قرار می‌گیرند. این پدیده را هلیوتریپیسم می‌نامند که یکی از شگفتی‌های خلقت گیاهان است.

6- نام جنس آفتابگردان (Helianthus) از دو کلمه یونانی به نام Helios به معنی خورشید و Anthous به معنی گل گرفته شده است.

7- روغن فشار اول تهیه شده از دانه‌ها بدون دخالت حرارت استخراج می‌شود که دارای بهترین کیفیت و رنگ زرد روشن است و در تغذیه مورد استفاده است. روغن‌های بعدی تحت تأثیر حرارت استخراج می‌شوند که رنگ تیره و بوی مشخصی دارند و بیشتر در صنایع مورد استفاده قرار می‌گیرند.

8- با وجودی که ارتفاع گیاه معمولاً تا ۲ متر است و حداکثر ممکن است به ۳/۵ متر برسد، ولی در سال ۱۵۶۷، این گیاه با ارتفاع ۱۲ متر در پادوا و بعدها با ارتفاع ۸ متر در مادرید و در سال‌های اخیر به ارتفاع ۸ متر در هلند، اونتاریو و کانادا گزارش شده است.

9- آفتابگردان در فرهنگ‌های مختلف جهان به نوعی سمبل تبدیل شده است. به‌عنوان مثال، ناحیه‌ای در ایالت کانزاس آمریکا بدین نام نهاده شده است. همچنین، یکی از شهرهای گل در ژاپن به این نام مشهور است.  آفتابگردان گاهی به نام «ایدئولوژی سبز» به کار رفته و در قرن نوزدهم سمبل حرکت و پیشرفت هنر و زیبایی شناخته شد.

10- حداقل ۳۲ واریته مختلف از آفتابگردان در نقاط مختلف جهان وجود دارد که ممکن است از نظر شکل ظاهر نیز با هم متفاوت باشند.

11- در سال ۱۹۷۹ دانشمندی به نام وگل  مدل طرح نهنج گل آفتابگردان را از نظر ریاضی، طرز قرار گرفتن و زوایای دانه‌ها (میوه) نسبت به هم و تعداد آن‌ها را کشف و به‌صورت فرمولی درآورد. او با این مطالعه اثبات کرد که نظم و هماهنگی عجيب طبیعت مانند هماهنگی بین دو قطب کره زمین است. این فرمول و مدل امروز در برنامه‌های کامپیوتری مورد استفاده طراحان است.

نکته مهم:

بیشترین میزان تأثیرگذاری گیاهان دارویی متعلق به عصاره‌ گیاهان دارویی است و بعدازآن می‌توان به مکمل‌هایی نظیر کپسول‌ها اشاره کرد. کمترین میزان اثرگذاری هم متعلق به عرق و چای و دم‌نوش است.
امیدوارم که اطلاعات خوب و مفیدی در اختیار شما قرار داده باشیم با نظر دهی و امتیازدهی مارو از کیفیت مطالب آگاه نمایید. برای دریافت اطلاعات بیشتر به سایت فروشگاه محصولات ارگانیک آشا مراجعه نمایید و برای کسب اطلاعات در مورد محصولات ارگانیک می‌توانید با شماره  09120038341 مشاور فروشگاه ارگانیک آشا تماس بگیرید یا از طریق تلگرام، اینستاگرام با ما در ارتباط باشید.

منابع اطلاعات:
کتاب‌ها و مقالات گیاهان دارویی
فروشگاه محصولات ارگانیک آشا
موسسه کار آفرینی دکتر زرقانی