خواص کافور در طب سنتی چیست؟

خواص کافور در طب سنتی چیست؟
نام فارسی: درخت کافور
نام علمی: Cinnamomum camphora
نام عمومی: Hon – sho و Camphor
نام انگلیسی: Camphor tree
نام عربی: کافور
نام فرانسوی: camphrier
نام آلمانی: Kumferbaum
نام‌های مترادف: Camphora officinarum و Laurus camphora
نام خانواده: Lauraceae (لوراسه)

گیاه‌شناسی و خواص کافور در طب سنتی چیست؟

درخت کافور درختی است همیشه‌سبز و بسیار زیبا که گاهی عظیم‌الجثه شده و قطر آن به ۲ و ارتفاع آن به ۵۰ متر می‌رسد. ساقه آن استوانه‌ای است و در انتها به شاخه‌های متعدد ختم می‌شود. برگ‌های گیاه بیضی نوک‌تیز با کناره موجدار ، چرمی، به رنگ سبز شفاف در سطح فوقانی و بوی بخصوصی پس از مالش دادن است. گل‌ها به شکل مجتمع‌های تا ۱۸ عددی می‌باشند که به‌صورت نر و ماده و یا نرماده بر روی سرشاخه‌ها قرار دارند. در تمام قسمت‌های درخت کافور سلول‌های ‌حاوی اسانس وجود دارند، این اساس پس از تغییراتی و ازجمله اکسید شدن مواد آن به کافور تبدیل می‌شود. حتی در بعضی شکاف‌های درخت، کریستال‌های کافور وجود دارد. شرایط آب و هوایی نقش بسیار زیادی در ترکیبات اسانس درخت و درنتیجه میزان کافور آن دارد. حتی ممکن است قسمت‌های مختلف گیاه دارای ترکیبات مختلف اسانس باشد.

درخت کافور به‌طور خودرو در جنگل‌های شرق آسیا، شرق هندوستان، تایوان، جاوه ، سوماترا، چین و ژاپن می‌روید. همچنین در بسیاری از نقاط کشت و بهره‌برداری می‌شود. درخت کافور در ایران نمی‌روید و محصول کافور جزء اقلام وارداتی است. مقدار زیادی از کافور موجود در بازارهای جهان به‌طور مصنوعی ساخته می‌شود. کافور مصنوعی مشابه کافور طبیعی است و فقط در گردش نور با هم تفاوت دارند؛ به‌طوری‌که کافور طبیعی راست‌گرد و مصنوعی چپ‌گرد است. ازنظر ضوابط تجاری بر روی بسته‌بندی کافور مصنوعی حتماً باید منشأ و چپ‌گرد بودن آن قید شود، در غیر این صورت تقلب محسوب می‌گردد.
نکته قابل‌توجه در مورد این دو نوع کافور اینکه سمیت کافور مصنوعی از نوع طبیعی بیشتر است. این دو نوع کافور را می‌توان به‌راحتی بوسیله روش پلاریمتری از هم تشخیص داد.

تاریخچه و خواص کافور در طب سنتی چیست؟

در منابع قدیمی از کافوری به نام کامفر بورنئو نام‌برده شده است. این نوع کافور از درختی به نام دریو بالانوپس آروماتیکا به دست می‌آید که در قرن ششم میلادی به ایران و در قرن دوازدهم میلادی به اروپا راه یافت. کافوری که به نام کامفرلورل مشهور است و امروزه در اکثر نقاط جهان از آن استفاده می‌شود، از درختی زیبا، همیشه‌سبز و معطر با نام علمی سیناموموم کامفورا بدست می آید. تاریخچه تهیه و مصرف این نوع کافور در رفرنس‌ها مشخص نیست.

مهمترین خواص کافور در طب سنتی چیست؟

درگذشته کامفر را در شراب حل می‌کردند و به‌صورت موضعی (لینمان) برای درمان تومورها به کار می‌بردند. از خواص کافور به مقدار زیاد به‌صورت محلول‌های موضعی برای درد ماهیچه‌ها، خارش پوست، التهابات روماتیسم و به‌عنوان ضد درد موضعی (به‌عنوان قرمز کننده پوست) استفاده می‌شود. همچنین خاصیت ضدعفونی ضعیفی دارد. مقدار کم آن به‌صورت تنفسی (استنشاق کامفر) باعث تحريك تنفس به‌خصوص در دپرسیون‌های تنفسی ایجاد شده به‌وسیله اتر، مرفین و داروهای دیگر می‌شود. کامفر در احتقان شش‌ها، درمان آسم، رینیت و برونشیت جهت تحريك تنفس استفاده می‌شود.

در يك منبع علمی به کاهش تحریکات جنسی توسط کامفر اشاره‌ شده است و اینکه عرب‌ها برای کاهش امیال جنسی از کامفر استفاده می‌کنند. در همین منبع به قدرت افزایش‌دهنده میل جنسی اسانس دارچین که گونه دیگر درخت کافور است، در جنس مؤنث (خانم‌ها) اشاره‌ شده است.

طريقه و میزان مصرف:

موضعی: محلول و یا پمادهای ۳ تا ۱۱ درصد کامفر حداکثر تا چهار نوبت در روز می‌توانند استفاده شوند. برای کودکان از محصولات کمتر از ۶ درصد باید استفاده کرد.
خوراکی: روزانه بین ۳۰ تا ۳۰۰ میلی‌گرم کامفر می‌توان مصرف نمود.
تنفسی (استنشاقی): از عصاره‌های بخار شونده ۱ تا ۱۰ درصد کامفر و روزانه حداکثر تا ۳۰ میلی‌گرم کامفر را می‌توان استفاده کرد.

سمیت و عوارض جانبی:

ترکیب سافرول که در قسمت روغن فرار حاصل از تقطیر چوب و یا ریشه‌ی درخت کافور به دست می‌آید دارای اثرات سرطان‌زاست. این ماده در ریشه‌ی گیاه بیشتر از قسمت‌های دیگر است.
مصرف خوراکی خارج از حد دارویی کامفر باعث مسمومیت می‌شود که علائم آن شامل تشنج ، گیجی، خواب‌آلودگی، کرامپ، حالت توهم‌زایی، سوزش معده و استفراغ است. این علائم می‌توانند با مصرف بیشتر از حدود يك گرم ظاهر شوند.

درصورتی‌که مسمومیت با کافور ایجاد شده باشد می‌توان ۱۵ تا ۲۰ گرم سولفات سدیم یا سولفات منیزیم را با نیم لیتر آب مخلوط نموده و به بیمار خوراند. بیمار باید گرم نگه‌داشته شود و جهت کنترل کرامپ‌ها می‌توان از باربیتورات‌ها استفاده کرد.

بعضی از مراجع فقط مصرف موضعی کافور را توصیه می‌کنند و خوردن آن را حتی با مقادیر دارویی صحیح نمی‌دانند. همچنین مصرف موضعی و تنفسی آن را برای کودکان منع می‌کنند. این مراجع مصرف موضعی طولانی کافور را توصیه نمی‌کنند و معتقدند که مصرف طولانی موضعی باعث آسیب‌های پوستی و گاه اگزما می‌شود.

دیگر خواص کافور در طب سنتی چیست؟

سقط کننده ، ضد درد، ضد کرم، کاهش‌ دهنده‌ی میل جنسی، ضد باکتری، ضد خارش، ضدعفونی‌کننده ، ضد روماتیسم، ضد اسپاسم، ضد سرفه، افزایش‌ دهنده‌ی میل جنسی، کاهش‌دهنده‌ی اسپاسم برونش‌ها، کاهش‌دهنده‌ی ترشح برونش‌ها، ضد قارچ، آرام‌بخش، مقوی قلب، ضد نفخ، تقویت‌ کننده‌ی گردش خون، محرك CNS ، دپرسیون کننده CNS، ضد احتقان، تشنج‌آور ، معرق، قی‌آور، خلط‌ آور ، محرك تنفسی، کاهش‌دهنده‌ی بزاق ، افزایش‌ دهنده‌ی بزاق و مرهم موضعی.

ترکیبات مهم:

مهم‌ترین ترکیبات چوب درخت کافور (ساقه و شاخه) اسانس آن است که حاوی کامفر و سافرول است. این مواد در تهیه‌ی عطرهای گران‌قیمت به کار می‌روند. در مراحل مختلف استخراج، چندین نوع اسانس به دست می‌آید. اسانس سفید از تقطیر در درجه حرارت کمتر از کامفر به دست می‌آید و حاوی ترکیبات سینئول ، لیمونن و پی‌نن است. اسانس قهوه‌ای در تقطیر با درجه حرارت بیشتر از کامفر به دست می‌آید که عمدتاً حاوی سافرول است. اسانس آبی که با تقطیر مستقیم حرارت از باقیمانده به دست می‌آید و حاوي الك‌های سس کوئی ترپنی است. تفاله‌های حاصل از تقطیر اسانس مخلوط با موادی ازجمله سولفات آمونیوم به‌صورت کود مصنوعی (شیمیائی) مصرف می‌شود.

حدود ۶۵ درصد از محصول کافور جهان جهت تولید سلولوئید ، مواد منفجره ، مواد ضدعفونی‌کننده و دیگر مواد شیمیایی به کار می‌رود. بیشتر کافور جهان امروزه به طریقه نیمه مصنوعی از ترکیب پی‌نن به دست می‌آید. پی‌نن يك منوترپن هیدروکربنی است که از تربانتین کاج‌ها و یا از تقطیر چوب کاج به دست می‌آید. سافرول ماده‌ای که پس از استخراج کامفر از باقیمانده اسانس به دست می‌آید، جهت تولید انواع صابون و عطر مورد استفاده قرار می‌گیرد.

نکات قابل‌توجه:

١- مرغوب‌ترین نوع کامفر از درختان مسن به دست می‌آید.

۲- برگ درخت کافور دارای مقدار کمی کامفر است که می‌توان آن را استخراج نمود.

۳- برای تهیه کامفر چوب‌های درخت را خرد نموده و آن‌ها را با بخارآب تقطیر می‌کنند. کامفر به‌صورت جسم جامد جدا شده و مقداری هم اسانس مایع به دست می‌آید که از آن ترکیبات دیگری به دست می‌آورند. مهم‌ترین ماده موجود در قسمت روغن فرار (مایع) سافرول است.

۴- کافور و دارچین دو گونه درخت مشهور از يك جنس می‌باشند که در بعضی اثرات برعکس هم می‌باشند. کافور دارای طبیعت سرد و دارچین دارای طبیعت گرم است؛ همچنین کافور باعث کاهش میل جنسی و دارچین باعث افزایش میل جنسی می‌شود.

۵- برگ درخت کافور هندی دارای ۲۲ درصد کامفر و برگ درخت کافور فورموزان دارای ۴۴ درصد کامفر است.

۶- روغن فراری که همراه با کامفر از برگ و یا چوب درخت کافور به دست می‌آید دارای ترکیبات اسانسی ازجمله سینئول ، پی‌نن ، دی پنتن، ترپی‌نئول، لیمونن ، کامفن، فلاندرن، ژرانیول ، کومين الكل، آلفا و بتا بی سابولول و ده‌ها جسم دیگر است.

 ۷- درصورتی‌که کافور را در دهان قرار دهیم ابتدا سوزاننده و معطر بوده و پس از مدتی باعث احساس سردی بر روی زبان می‌شود.

۸- کافور در حرارت معمولی تصعید می‌شود، به همین دلیل باید آن را در ظرفی فلزی یا شیشه‌ای با درب کاملاً بسته قرارداد. ظروف پلاستیکی برای این منظور مناسب نیستند.

۹- درخت کافور که در قرآن کریم از آن یادشده از درختان بهشتی است. این درخت زیبا، معطر و دارای برگ‌های سبز براق و شاداب است. در کشورهای اسلامی از گذشته‌های دور مردگان با سدر و کافور شست‌وشو داده می‌شدند و این رسم همچنان پابرجاست. این کار به چند منظور انجام می‌شود. اولاً کافور رایحه درخت بهشتی است؛ ثانیاً دارای خاصیت ضدعفونی‌کننده است، ثالثاً بوی قوی و نافذى دارد و می‌تواند بوهای دیگر را بپوشاند. البته این امر ممکن است دلایل دیگری نیز داشته باشد که باید در این مورد تحقیقات بیشتری صورت گیرد.

۱۰- سه نوع کافور دیگر وجود دارد که ازنظر جنس و خواص مشابه کافور معمولی است و از گیاهان دیگری به دست می‌آید:

الف: کافور بورنئو از خانواده دیپتروکارپاسه که شرح آن داده شد و در حال حاضر شواهدی از وجود آن در ایران نیست.

ب: کامفر نگای از گیاهی به نام بلومئا بالسامی‌فرا از خانواده گل مینا به دست می‌آید و در چین و ژاپن مورد استفاده قرار می‌گیرد. گیاه مذکور در ایران نمی‌روید.

ج: نوعی کافور چپ‌گرد در کالیفرنیا از گونه آرتمیزیا به دست می‌آید که از خانواده گل میناست.

۱۱- کافور در بعضی خواص اثرات دوگانه (متضاد) دارد که این اثرات متفاوت در افراد متفاوت است. این اثرات بر اساس تحقیقات متعدد در جهان گزارش‌ شده است.

نکته مهم:

بیشترین میزان تأثیرگذاری گیاهان دارویی متعلق به عصاره‌ گیاهان دارویی است و بعدازآن می‌توان به مکمل‌هایی نظیر کپسول‌ها اشاره کرد. کمترین میزان اثرگذاری هم متعلق به عرق و چای و دم‌نوش است.
امیدوارم که اطلاعات خوب و مفیدی در اختیار شما قرار داده باشیم با نظر دهی و امتیازدهی مارو از کیفیت مطالب آگاه نمایید. برای دریافت اطلاعات بیشتر به سایت فروشگاه محصولات ارگانیک آشا مراجعه نمایید و برای کسب اطلاعات در مورد محصولات ارگانیک می‌توانید با شماره  09120038341 مشاور فروشگاه ارگانیک آشا تماس بگیرید یا از طریق تلگرام، اینستاگرام با ما در ارتباط باشید.

منابع اطلاعات:
کتاب‌ها و مقالات گیاهان دارویی
فروشگاه محصولات ارگانیک آشا
موسسه کار آفرینی دکتر زرقانی