نام علمی: Zingiber officinale
نام عمومی: Ginger
نام‌های انگلیسی: Ginger root, Giner rhizome
نام عربی: زنجبیل
نام فرانسوی: Gingembre
نام آلمانی: Gingiber
نام خانواده: Zingiberaceae (زنجفیل)
گل گیاه زنجفیل خواص درمانی ریشه زنجبیل ریشه زنجبیل عکس
گیاه‌شناسی و خواص پودر زنجبیل چیست؟
زنجبیل گیاهی چندساله با ریزوم‌های متورم و غده‌ای انشعاب دار است که از این ریزوم‌ها ساقه‌هایی خارج می‌شود و ممکن است تا یک متر بلند شود. برگ‌های زنجبیل متناوب، بلند و نوک تیز هستند که انتهای آن‌ها به غلافی تبدیل می‌شود و دور ساقه را فرا می‌گیرد. ساقه گل‌دار از ریزوم خارج شده و در انتها به گل‌هایی به رنگ زرد زیبا با لکه‌های قهوه‌ای و به‌صورت گل‌آذین سنبله منتهی می‌شود. قسمت مورد استفاده گیاه ریزوم‌هاست.
درصورتی‌که پوست روی ریزوم گیاه جدا نشده باشد، به رنگ خاکستری است که به آن زنجبیل خاکستری گفته می‌شود؛ ولی اگر پوسته خارجی آن جدا شود، به رنگ تقریباً سفید درمی‌آید که به آن زنجبیل سفید گفته می‌شود. این گیاه به حالت خودرو در شرق هندوستان و در نواحی جین جی و زین جی می‌روید و نام‌های آن از این نقاط مشتق شده است. زنجبیل در ایران نمی‌روید و عمدتاً از کشورهای شرقی به ایران وارد می‌شود.
تاریخچه و خواص پودر زنجبیل چیست؟
کاربرد دارویی زنجبیل، به چین و هند باستان بازمی‌گردد و منابع مربوط به کاربرد آن، در فارماکوپه ها پیدا شده است. در قرن سیزدهم، به دنبال مشخص شدن خواص زنجبیل در آشپزی، استفاده آن در سراسر اروپا رایج شد. زنجبیل در عطاری‌های قرون وسطی، جایگاه خاصی داشت و از آن برای درمان تهوع در سفر (ماشینی شدن)، تهوع، خماری در صبحگاه و نفخ استفاده می‌شد.
طبق مدارک، خواص زنجبیل به این شرح بوده است: ضد تهوع، مقوی قلب، ضد لخته خون، ضد باکتری، ضد اکسیدان، ضد سرفه، ضد سموم کبدی، ضد التهاب، ضد موتاژن، محرک، معرق، مدر، کاهش اسپاسم، محرک سیستم ایمنی، ضد نفخ، شیر افزا، افزایش ترشحات روده‌ای- معده‌ای، پایین آورنده کلسترول خون، بالا برنده گلوکز خون و محرک خون مغزی. از خواص زنجبیل به دلیل داشتن طعم تلخ زننده به‌طور سنتی، برای تقویت و محرک عمل هضم به کار می‌رود.
منشأ جغرافیایی:
زنجبیل در بیشتر نواحی گرمسیر کشت می‌شود. واریته های تجارتی مختلفی از آن وجود دارد که مهمترین آن‌ها در جامائیکاست. زنجبیل از چین، سنگال، استرالیا، غرب آفریقا و جنوب شرقی آسیا صادر می‌گردد. در حال حاضر ۸۰ درصد زنجبیل مورد نیاز جهان از چین تأمین و صادر می‌شود. میزان صادرات این گیاه از جامائیکا سالانه حدود یک میلیون کیلوست.
مهمترین خواص پودر زنجبیل چیست؟
مهمترین خواص زنجبیل به شرح زیر است:
1- ضد تهوع و استفراغ
2- ضد اکسیدان قوی
3- کاهش چسبندگی پلاکت (این خاصیت زنجفیل ازخواص سیر و همچنین خواص پیاز قوی‌تر است.)
4- کاهش‌دهنده کلسترول، صفرا آور، محرک روده و معده، مقوی معده، ضد اسپاسم و معرق. دارای خاصیت آنتی‌بیوتیکی علیه سالمونلایتفی، ویبریوکلرا، تریکوفیتون ویولا سئوم و تریکوموناس واژینالیس باقدرتی بالاست.
5- مقوی قلب و کاهش‌دهنده پرفشاری خون، محافظ کبد، دارای خاصیت ضد درد که مشابه کاپساایسین فلفل سبز عمل می‌کند.
6- بهبود زخم معده: آزمایش‌هایی با موادی که ایجاد زخم معده می‌کنند (مانند الكل، ایندومتاسین و آسپرین) انجام شده که خاصیت ضد زخم معده آن را اثبات کرده است. زنجفیل ازنظر طبیعت، جزء مواد گرم، خشک و سوزاننده است.
موارد استفاده از زنجبیل:
در صنعت مواد غذایی، روغن زنجبیل به‌عنوان چاشنی به کار می‌رود، همچنین عصاره آن در تولید نوعی آبجو کاربرد دارد. در چین ریشه و ساقه زنجبیل به‌عنوان آفت کشی برای دفع شته و هاگ‌های قارچی استفاده می‌شود. زنجبیل در فارماکوپه های اتریش، چین، مصر، انگلیس، هند، ژاپن، هلند و سوئیس وجود دارد. در آلمان به‌صورت داروی بدون نسخه و در آمریکا به‌عنوان مکمل غذایی مورد قبول است. انواع زنجبیل به‌صورت پوست کنده، همراه با پوست یا سفید نشده وجود دارد که بیشتر حاوی ۱/۵ درصد اسانس هستند و ارزش دارویی دارند.
لانگی و همکارانش، زنجبیل جامائیکایی و کوچینی را بهترین نوع آن می‌دانند و معتقدند که نوع ژاپنی آن کیفیت پایینی دارد که برای استفاده پزشکی توصیه نمی‌شود. استانداردهای کیفی گیاه در کتاب دارویی آمریکا (USP) و انگلستان (NF) ذکرشده است. فرآورده‌های دارویی زنجبیل به‌صورت های پودر و کپسول، محلول الکلی، روغن و عصاره تازه یافت می‌شود. استفاده از زنجبیل (به‌عنوان چاشنی، ادویه و طعم دهنده) به‌صورت روغن، عصاره و اولئورزین از طریق سازمان غذا و داروی آمریکا (FDA) بی‌خطر شناخته شده است.
عوارض جانبی:
زنجبیل در حد مصرف دارویی عارضه جانبی ندارد.
موارد احتیاط:
ممکن است با داروهای قلبی، دیابت و ضد انعقاد تداخل کند. همچنین در دوره حاملگی وشیردهی از مصرف زیاد آن باید خودداری کرد.
داروهای گیاهی:
کپسول‌های حاوی پودر زنجبیل در بازار وجود دارند.
طريقه و میزان مصرف:
تهیه چای: مصرف این فرآورده برای چای زیاد معمول نیست ولی می‌توان روی نیم تا یک گرم از پودر آن یک استکان آب در حال جوش ریخت و حدود ۱۵ دقیقه صبر کرد تا دم بکشد، سپس آن را صاف و مصرف کرد.
پودر زنجبیل: چون پودر آن دارای مزه تند و سوزاننده است، بهترین روش مصرف تهیه کپسول‌های آن است که به‌راحتی مصرف می‌شود. برای این کار می‌توان کپسول‌های خالی ۵۰۰ میلی‌گرمی را از داروخانه تهیه نموده و آن‌ها را از پودر زنجبیل پر کرد تا هم وزن آن‌ها مشخص باشد و هم مزه تند و سوزاننده آن حس نشود.
میزان مصرف زنجبیل به‌عنوان ضد تهوع و استفراغ نیم تا یک گرم است که نیم تا یک ساعت قبل از مسافرت باید مصرف شود. در مورد استفاده از آن در زنان باردار، پیشنهاد می‌شود صبح هنگام ۱ گرم مصرف شود.
همچنین به‌منظور درمان آرتریت، لازم است میزان مصرف آن ۴-۲ گرم در روز باشد که می‌توان چندین هفته این میزان را ادامه داد تا رضایت بیمار جلب شود.
ترکیبات مهم:
زنجبيل محتوی ۳-۲/۵ درصد اسانس است که ترکیبات آن بستگی به ناحیه کشت دارد. مهمترین مواد تشکیل دهنده اسانس زنجي برون، کورکومن و بیسابولون هستند. ترکیبات دیگر زنجبیل شامل نشاسته تا ۵۰ درصد، پروتئین تا ۹ درصد، چربی تا ۸ درصد و رزین ها است. همچنین ویتامین‌های آن شامل B1,B2,B3,B6,B9، C، E و املاح آن شامل آهن، منیزیوم، منگنز، فسفر، روی، پتاسیم، (۴۱۵ میلی‌گرم درصد) و سدیم (۱۳ میلی‌گرم درصد) در نوع تازه و پتاسیم (۱۳۲۰ میلی‌گرم درصد) و روی (۳۷ میلی‌گرم درصد) در نوع خشک است. قندها در نوع تازه ۱۷/۸ درصد و در نوع خشک ۷۱/۶ درصد است.
نکات قابل‌توجه:
١- سؤالات زیادی درباره مقدار مصرف حقیقی زنجبیل مطرح است. به‌طورمعمول، روزانه یک گرم از پودر خشک زنجبیل توصیه می‌شود. این مصرف روزانه در هندوستان گاه ۱۰-۸ گرم است و عوارضی از آن گزارش نشده است.
۲- آزمایش‌های انجام شده روی موش نشان داده است که به مقدار ۲/۵ گرم بر کیلوگرم وزن بدن موش، هیچ‌گونه خطری ندارد و عوارضی تا هفت روز پس ازآن مشاهده نشده است.
٣- توصیه می‌شود که مصرف زنجبیل با معده خالی، در هر نوبت کمتر از ۶ گرم باشد؛ چون ممکن است مقادیر بیشتر از این، موجب التهاب و زخم معده شود.
۴- درصورتی‌که عصاره آن در دسترس باشد، مقدار ۲ تا ۱۰ قطره از آن برای رفع تهوع، نفخ، هضم غذا و تحریک گردش خون و گرم شدن مفید است.
۵- درصورتی‌که اسانس زنجبیل در دسترس باشد، ۵ تا ۱۰ قطره آن را با ۲۵ میلی‌لیتر روغن بادام مخلوط نمایید. این مخلوط به‌عنوان ماساژ برای دردهای روماتیسمی به‌خصوص پاها مفید است. گاه به این مخلوط اسانس اکالیپتوس و ژونی‌پر (نوعی سرو) نیز اضافه می‌گردد که اثر آن قوی‌تر می‌شود.
۶- مصرف خوراکی یک تا دو قطره اسانس زنجبیل روی یک حبه قند یا مخلوط با نصف قاشق چای‌خوری عسل طبیعی، برای تسکین دل دردهای زمان قاعدگی، تهوع و مشکلات معده مفید است.
۷- ده کشور اول تولید کننده زنجبیل شامل چین، اندونزی، نپال، تایلند، نیجریه، بنگلادش، ژاپن، فیلیپین و کامرون است که در سال ۲۰۰۸ مقدار ۱۶۱۵٬۹۷۴ تن تولید کرده‌اند.
نکته مهم:
بیشترین میزان تأثیرگذاری گیاهان دارویی متعلق به عصاره گیاهان دارویی است و بعدازآن می‌توان به مکمل‌هایی نظیر کپسول‌ها اشاره کرد. کمترین میزان اثرگذاری هم متعلق به عرق و چای و دم‌نوش است.
امیدوارم که اطلاعات خوب و مفیدی در اختیار شما قرار داده باشیم با نظر دهی و امتیازدهی مارو از کیفیت مطالب آگاه نمایید. برای دریافت اطلاعات بیشتر به سایت فروشگاه محصولات ارگانیک آشا مراجعه نمایید و برای کسب اطلاعات در مورد محصولات ارگانیک می‌توانید با شماره 09120038341 مشاور فروشگاه ارگانیک آشا تماس بگیرید یا از طریق تلگرام، اینستاگرام با ما در ارتباط باشید.
منابع اطلاعات:
کتاب‌ها و مقالات گیاهان دارویی
فروشگاه محصولات ارگانیک آشا
موسسه کار آفرینی دکتر زرقانی
باتشکر وخسته نباشید، کاملترین توضیح بود، برای بنده،
سپاس عالی بود توضیحات