خواص نخود برای سلامتی
نام فارسی: نخود
نام علمی: Cicer arietinum
نام عمومی: Chickpea
نام انگلیسی: Chiches
نام عربی: حمص (Hhimmass)
نام فرانسوی: Pois chiche
نام آلمانی: Kichererbs
نامهای مترادف: Cicer grossum, Cicer sativum
نام خانواده: Leguminosae (نخود)
گیاه‌شناسی و خواص نخود برای سلامتی:
نخود گیاهی است علفی و یک‌ساله که ارتفاع آن حداکثر به ۵۰ سانتی‌متر می‌رسد و پوشیده از تارهای غده‌ای است. برگ‌ها از برگچه‌های کوچک و دندانه‌دار تشکیل شده‌اند که تعداد آن‌ها ممکن است تا ۱۷ عدد باشد. گل‌های گیاه نخود، سفید مایل به قرمز و یا مایل به آبی هستند و به‌صورت منفرد بر روی ساقه قرار می‌گیرند. میوه، به‌صورت نیام کوچک، متورم و نوک تیز به طول تا 3 سانتی‌متر و عرض ۱/۵ سانتی‌متر است. درون نیام دانه‌هایی معمولاً به رنگ سفید مایل به زرد قرار دارد. بهترین آب و هوا برای کشت نخود، آب هوایی استوایی و نیمه استوایی با باران بیشتر از ۴۰۰ میلی‌متر در سال است.
دو نوع نخود در دنیا، به‌عنوان تیپ‌های اصلی نخود، مشهورند:
الف: دزی که کوچک، تیره رنگ و با سطحی زبر است و بیشتر در هندوستان، اتیوپی، مکزیک و ایران کشت می‌شود.
ب: کابلی که دانه‌های آن درشت تر، روشن‌تر و صاف‌تر است و در افغانستان، شمال آفریقا و جنوب اروپا کشت می‌گردد.
تاریخچه و خواص نخود برای سلامتی:
گیاه نخود در دوران نوسنگی بومی ترکیه بوده است. در جنوب فرانسه آثاری از نخود در دوران میانه سنگی گزارش شده است. این نخودها که به صورت خودرو بوده‌اند، با مطالعه کربن رادیواکتیو، به حدود ۶۷۹۰ سال قبل از میلاد مسیح برمی‌گردند. در عهد برونز، نخود در ایتالیا و یونان وجود داشته است. رومی‌ها چندین واریته نخود را می‌شناخته‌اند. آن‌ها نخود را به‌صورت پخته با غذا و یا به‌صورت بو داده، به‌عنوان تنقلات مصرف می‌کردند. غذا شناس معروف روم، «آپی سیوس»، تعدادی دستورالعمل برای طبخ غذاهایی با نخود ارائه داده است.
«کال پیر»، یکی از دانشمندان گیاهان دارویی، در یادداشت خود نوشته است که نخود نسبت به حبوبات دیگر نفخ کمتری ایجاد می‌کند و دارای خواص غذایی بیشتری است. مردم باستان نخود را به همراه ستاره ونوس (زهره یا ناهید) یاد می‌کردند و دلیل آن را داشتن اثرات دارویی متعدد از جمله افزایش اسپرم، شير، ادرار، قاعدگی و دفع سنگ کلیه می‌دانستند. همچنین عقیده داشتند که خواص نخود خودرو قوی‌تر و مؤثرتر است. در سال ۱۷۹۳ میلادی، نویسنده‌ای در آلمان نوشت که در جنگ جهانی اول در اروپا از نخود بوداده و خردشده به جای قهوه استفاده می‌کردند. هنوز هم در بعضی نواحی آلمان نخود را به این شکل استفاده می‌کنند.
دارو شناختی و مهمترین خواص نخود برای سلامتی:
در مخزن الادویه آثار و خواصی برای نخود برشمرده شده که در منابع معتبر دیگر طب سنتی ایران از آن یاد شده است. همچنین، بیشتر خواص نامبرده با آخرین تحقیقات و مقالات روز دنیا در مورد نخود مطابقت دارد.
خواص نخود برای سلامتی عبارت‌اند از: رفع کم‌خونی (مولد خون صالح است)، ضد تب، رفع گرفتگی صدا (که از خشکی باشد و تب با آن نباشد)، ضد کرم، (یک شب در سرکه بخیسانند و صبح ناشتا تناول نمایند و در آن روز چیز دیگری نخورند)، درمان ناباروری (چنانچه در آب خیسانده تناول نمایند و آب آن را همراه با عسل بخورند، جهت اعاده شهوت جماع مؤثر است)، کاهش امراض دهان و دندان و لثه، ضد ادم، صفرا آور، ضد خارش اعضا و بی‌حسی آن‌ها، بهبود درد مفاصل و رشد مو. همچنین نخود برای زخم‌های مثانه مضر است و آشامیدن آب بعد از تناول نخود را نیز مضر می‌داند.
از خواص دیگر ذکر شده برای نخود: مقوی معده، درمان زخم‌های سرطانی، ملین، ادرار آور و تسکین دردهای سینه و زخم‌های ششی است. در مخزن الادویه نخود به دو نوع «بری» و «بستانی» تقسم بندی شده که دانه بستانی به رنگ سفید و دانه بری تیره رنگ و کوچک‌تر از بستانی است. طبیعت آن را گرم و خشک و نوع بری آن را گرم‌تر و خشک‌تر می‌شمارد. همچنین، اشاره می‌کند نخود به اشکال و رنگ‌های دیگر هم وجود دارد.
کاربرد نخود در نقاط مختلف جهان:
– به‌صورت پخته و سرد آن در سالاد
– آب پز کردن و سپس کوبیدن در آرد که در هندوستان به نام «Gram flour» مشهور است و به مصرف خوراکی می‌رسد.
– آسیاب کردن و سپس به شکل کروی در آوردن و سرخ کردن آن‌که به نام Falafel مشهور است.
– تخمیر و تبدیل آن به نوشیدنی‌های الکلی مانند Sake
– نخود در بسیاری از غذاهای گیاهخواران در هندوستان، پاکستان و انگلستان استفاده می‌شود..
– نخود نارس در بعضی نقاط دنیا، همراه برگ نخود، به‌عنوان سبزیجات سبز در بسیاری از سالادها استفاده می‌گردد.
– قبل از سرخ کردن گوشت‌ها، آرد نخود به‌عنوان روکش گوشت مورد استفاده قرار می‌گیرد
– در بعضی نواحی مدیترانه از آرد نخود جهت تهیه نان‌های پهن به نام Socca استفاده می‌شود.
– در فیلیپین، نخود را در شربت نگهداری کرده و به‌عنوان شیرینی و یا دسرهایی مانند هالوهالو، اشک نازی و جوز در جشن سنتی Shalom Zachar که مخصوص کودکان پسر است، استفاده می‌کنند.
ابن‌سینا در کتاب قانون راجع به نخود چنین گفته است:
نخود یا حمص بر دو نوع است. کاشتنی و بیابانی و به رنگ‌های گوناگون است. از نظر غذایی نخود کاشتنی بهتر از بیابانی است. نخود سفید گرم و خشک است و نخود سیاه از آن قوی‌تر است. همه انواع نخود بهترین غذای شش است. خوردن و پاشیدن آب نخود در زودودن کک مک و زیبا کردن رنگ پوست مؤثر است. آرد نخود زخم‌های بزرگ و سرطانی و خارش را درمان کند، صدا را صاف کند. سوپ آرد نخود بسیار با شش سازگار است. آب‌پز نخود داروی استسقا (آب آوردن انساج) و یرقان است. خوردن نخود نه در آغاز غذا خوب است و نه بعد از پایان آن، بهتر آن است که در میان غذا تناول شود. آب پز نخود سیاه همراه با روغن بادام و ترب و کرفس سنگ مثانه و کلیه را خرد می‌کند. بسیار شهوت‌انگیز است. نخود را در سرکه بخیسانند و ناشتا بنوشند و تا نیمروز صبر کنند کرم را می‌کشد.
دیگر خواص نخود برای سلامتی:
ضد کرم، ضد کم خونی، ضد ادم، ضد افسردگی، ضد پیوره، ضد نقرس، ضد ناباروری، ضد سرطان، ضد امراض دهان و دندان، ضد پلاک، ضد تب، ضد سموم عصبی، ضد تصلب شرائین، صفرا آور، ضد استرس، مقوی معده، ادرارآور، قارچ کش، دارای خاصیت استروژنی، کاهش دهنده کلسترول، کاهش دهنده چربی خون، محرک ایمنی بدن، شیرافزا، مسهل، مهار کننده گزانتین اکسیداز، ضد اسپینا بیفیدا، مقوی قلب و قابض.
ترکیبات مهم:
نخود رسیده، پخته شده و بدون نمک دارای ترکیبات زیر در هر ۱۰۰ گرم است:
انرژی: ۱۶۰ کیلوکالری
کربوهیدرات‌ها: ۲۷/۴۲ گرم
پروتئین: ۸/۸۶ گرم
فیبر (الیاف گیاهی): ۷/۶گرم
آب: ۶/۰۲۱ گرم
قندها: ۴/۸ گرم
چربی: ۲/۵۹ گرم
ویتامین B۱ (تیامین): ۰/۱۱۶ میلی‌گرم
ویتامین B ۲(ریبوفلاوین): ۰/۰۶۳میلی‌گرم
ویتامین B۳ (نیاسین):۰/۵۲۶میلی‌گرم
ویتامین B ۵(اسید پنتوتنیک): ۰/۲۸۶میلی‌گرم
ویتامین B۶ پیریدوکسین): ۰/۱۳۱میلی‌گرم
ویتامین B۹ (فولات): ۱۷۲ میلی‌گرم
ویتامین C: ۱ / ۳ میلی‌گرم
ویتامین E: ۰/۳۵ میلی‌گرم
ویتامین K: ۴ میکروگرم
پتاسیم: ۲۹۱ میلی‌گرم
فسفر: ۱۶۸ میلی‌گرم
کلسیم: ۴۹ میلی‌گرم
منیزیم: ۴۸ میلی‌گرم
سدیم: ۷ میلی‌گرم
آهن:2/8 میلی‌گرم
روی: 1/53 میلی‌گرم
دانه نخود از نظر روی، فولات، پروتئین، فیبر، همچنین کربوهیدرات‌های مفید برای افرادی که به انسولین حساس هستند و یا بیماری قند دارند، سودمند است. نخود حاوی مقدار کمی چربی، آن‌هم چربی‌های مفید اشباع نشده است. نکته مهم در مورد نخود اینکه میزان کلسيم آن نزدیک شیر و شبیه به ماست است.
بر اساس گزارش انستیتوی بین‌المللی تحقیقاتی محصولات کشاورزی، دانه‌های نخود استوایی به‌طور متوسط حاوی ۲۳ درصد پروتئین، ۴۷ درصد نشاسته، ۶ درصد قندهای محلول، ۵ درصد چربی، ۶ درصد فیبر، ۳ درصد خاکستر و همچنین حاوی مقادیر زیادی از املاح معدنی در هر ۱۰۰ گرم است؛ از جمله:
فسفر ۳۴۰ میلی‌گرم، کلسیم ۱۹۰ میلی‌گرم، منیزیم ۱۴۰ میلی‌گرم، آهن ۷ میلی‌گرم و روی ۳ میلی‌گرم.
پژوهش‌های جدید نشان داده است این‌گونه نخود در کاهش کلسترول خون مؤثر است.
نکته مهم:
بیشترین میزان تأثیرگذاری گیاهان دارویی متعلق به عصاره‌های خالص گیاهان دارویی است و بعدازآن می‌توان به مکمل‌هایی نظیر کپسول‌ها اشاره کرد. کمترین میزان اثرگذاری هم متعلق به عرق و چای و دم‌نوش است.
امیدوارم که اطلاعات خوب و مفیدی در اختیار شما قرار داده باشیم با نظر دهی و امتیازدهی مارو از کیفیت مطالب آگاه نمایید. برای دریافت اطلاعات بیشتر به سایت فروشگاه محصولات ارگانیک آشا مراجعه نمایید و برای کسب اطلاعات در مورد محصولات ارگانیک می‌توانید با شماره 09120038341 مشاور فروشگاه ارگانیک آشا تماس بگیرید یا از طریق تلگرام، اینستاگرام با ما در ارتباط باشید.
منابع اطلاعات:
کتاب‌ها و مقالات گیاهان دارویی
فروشگاه محصولات ارگانیک آشا
موسسه کار آفرینی دکتر زرقانی
