خواص عرق بیدمشک چیست؟
نام فارسی: بیدمشک
نام علمی: Salix aegyptiaca
نام عمومی: Willow
نام انگلیسی: Goat willow
نام عربی: بهرامج (Bahramaj)
نام فرانسوی: Saule des chevres
نام آلمانی: Sal- Weide
نام‌های مترادف: Salix caprea , S. cinerea, S. phlomoides, S. nitida
نام خانواده: Saliceae (بید)
گیاهشناسی و خواص عرق بیدمشک چیست؟
بیدمشک درختچه‌ای است دوپایه که ارتفاع آن به ۸ متر می‌رسد. این پایه‌ها با هم کمی تفاوت دارند. برگ‌ها بیضی‌شکل، نوک‌تیز، دندانه‌دار و در نوع ماده کمی پهن‌تر از نوع نر هستند. سطح‌رویی آن‌ها سبز تیره ولی سطح زیرین شان سبز روشن و کرک دار است. گل‌ها که به‌صورت شاتون های نر و ماده است زردرنگ و معطرند. به عقیده گیاه شناسان این درختچه بومی ایران است و نام علمی آن‌که از کشور مصر گرفته شده، احتمالاً صحیح نیست. محل رویش آن در ایران بسیار گسترده و در نواحی شمالی ایران، به‌خصوص استان گلستان، نور، کجور، رامسر، آستارا، اردبیل و ارسباران، نواحی مرکز و غرب جنوب ایران، ازجمله اصفهان، کرمان، شیراز، اراک، همدان، آذربایجان شرقی و غربی و استان فارس است و از آن عرق بیدمشک تهیه می‌شود.
تاریخچه و خواص عرق بیدمشک چیست؟
آشوری‌ها، سومری‌ها و مصری‌ها از زمان باستان پوست و برگ بید را به‌عنوان ضد تب و ضد درد استفاده می‌کردند. بقراط، پزشک یونانی که پنج قرن قبل از میلاد می‌زیست و به پدر علم پزشکی معروف است، از پوست بید به‌عنوان دارو استفاده می‌نمود. بومیان آمریکا برای درمان بعضی دردها از بید استفاده می‌کردند. در قرون اخیر مشخص شده که همه این کاربردها به دلیل وجود اسید سالی سیلیک، پیشتاز «آسپرین» امروز است.
دارو شناختی و مهمترین خواص عرق بیدمشک:
اسانس گل‌های بیدمشک دارای خاصیت ضد میکروب، ضد نفخ، ضد تورم، ضد سرفه، ضد آسم و مقوی قلب است. از عرق بیدمشک در طب سنتی ایران به‌عنوان تقویت کننده، آرامش‌بخش، ضد رطوبت و ضد گرمازدگی استفاده می‌شود. همچنین بعضی بر این باورند که عرق بیدمشک مقوی قلب است. مطالعات نیز نشان می‌دهد که بورنیل استات، ماده موجود در اسانس بیدمشک (بیدمشک ارومیه)، دارای خاصیت مقوی قلب و عروق است که این باور را تأیید می‌کند.
ابن‌سینا در کتاب قانون راجع به بیدمشک چنین گفته است:
بیدمشک یا بهرامج از نباتات خوشبوست. مالیدن آب و افشره‌اش ورم‌ها را فرونشاند. شکوفه بیدمشک و بو کردن برگ آن بادهای متراکم سر را علاج است. شکم را روان کند.
در مخزن الادویه راجع به بیدمشک چنین آمده است:
خلاف بلخی یا بیدمشک را در روم بهرامج نامند. درخت آن شبیه درخت بید ساده و از آن کوچک‌تر و برگ آن نازک‌تر و عریض‌تر و کوتاه‌تر است و گل آن قبل از برگ می‌رسد. هرچند گل‌ها بزرگ‌تر و زردتر باشند، خوشبوترند. طبیعت آن را جالینوس سرد و تر دانسته و بعضی آن را گرم و مایل به خشک دانسته‌اند؛ ولی گفته جالینوس صحیح‌تر است.
ازجمله خواص آن، مقوی دل و دماغ و مسکن سردرد و ملین طبع است. عرق آن در خواص قوی‌تر از عرق بید و گلاب است. مقوی احشا و ضد نفخ است.
ترکیبات مهم:
بیدمشک علاوه بر ترکیباتی که در انواع بید وجود دارد، گل‌های آن دارای اسانس معطر است؛ به همین دلیل در بعضی نقاط ایران از این گل‌ها عرق بیدمشک تهیه می‌کنند. ترکیبات اسانس بیدمشک نواحی مختلف تفاوت داشته و احتمالاً در اثرات آن‌ها تأثیرگذار است. در پژوهشی که سال ۱۳۸۰ مؤلف و همکاران بر روی اسانس بیدمشک ارومیه انجام دادند، ترکیبات مهم زیر شناسایی شد:
اوژنول: ۲۱ درصد
پارامتوکسی بنزن: ۶۰ درصد
اوسی من: ۲/۳ درصد
سدرن اکساید: ۲/۵ درصد
دکانول: ۴ درصد
و مقادیری بورنیل استات، لینالول، فنشون، دکان و آلفاوگاماتر پی نئول. در بین این ترکیبات بورنیل استات با خواص مقوی قلب و عروق دیده می‌شود. در تحقیق دیگری که همان سال بر روی عرق بیدمشک موجود در بازار تهران توسط مؤلف و همکاران انجام شد، ترکیبات مهم زیر شناسایی گردید:
سدرن اکساید: ۱۶ درصد
کارون: ۱۶ درصد
ژرانیول: ۱۰ درصد
کارواکرول: ۹ درصد
سیترونلیل پروپیونات: ۴ درصد
سدرانون: ۳/۷ درصد
آلفاترپی نئول: ۲/۷ درصد
اوژنول: ۱/۶ درصد
پارادی متوکسی بنزن: ۲/۳ درصد
متیل اوژنول: ۱/۸ درصد
مقایسه ترکیبات اسانس دو نوع بیدمشک، نشان از اختلاف زیاد آن‌ها دارد؛ به‌طوری‌که در اسانس گیاه اول مهمترین ماده، پارادی متوکسی بنزن با ۶۰ درصد، ولی در اسانس دوم همین ماده ۲/۳ درصد است. همچنین، در اسانس اول جسم کارون وجود ندارد، درحالی‌که در اسانس دوم ۱۶ درصد از این ماده وجود دارد. این تفاوت‌ها مربوط به اثرات اکولوژی (آب و هوایی و جغرافیایی) ترکیبات گیاهان است.
نکات قابل‌توجه:
١- عرق بیدمشک برای تأثیرگذاری باید دارای بوی قوی باشد. بوی قوی نشان از غلظت عرق است؛ در غیر این صورت اثرات چندانی نخواهد داشت. همچنین بوی آن باید خوش عطر و مطبوع باشد؛ در غیر این صورت نشان از کهنگی و یا آلودگی آن دارد.
۲- عرق بیدمشک باید کاملاً شفاف باشد؛ در غیر این صورت (به‌خصوص در صورت کدر بودن) ممکن است دارای آلودگی باشد.
٣- بهتر است عرق در ظروف شیشه‌ای نگهداری شود؛ چون همه ظروف پلاستیکی استاندارد نبوده و برای خوراکی مناسب نیستند. در میان ظروف پلاستیکی، تعداد کمی برای مواد خوراکی و دارویی مناسب‌اند.
۴- عرق بیدمشک بهتر است در ظروف شیشه‌ای رنگی، دور از نور، آفتاب و گرما نگهداری شود تا رایحه (اسانس) آن کاهش نیافته و تخریب نشود.
۵- درب ظرف محتوی عرق باید کاملاً بسته و غیرقابل نفوذ باشد؛ در غیر این صورت اسانس آن کم‌کم تبخیر می‌شود.
نکته مهم:
بیشترین میزان تأثیرگذاری گیاهان دارویی متعلق به عصاره گیاهان دارویی است و بعدازآن می‌توان به مکمل‌هایی نظیر کپسول‌ها اشاره کرد. کمترین میزان اثرگذاری هم متعلق به عرق و چای و دم‌نوش است.
امیدوارم که اطلاعات خوب و مفیدی در اختیار شما قرار داده باشیم با نظر دهی و امتیازدهی مارو از کیفیت مطالب آگاه نمایید. برای دریافت اطلاعات بیشتر به سایت فروشگاه محصولات ارگانیک آشا مراجعه نمایید و برای کسب اطلاعات در مورد محصولات ارگانیک می‌توانید با شماره 09120038341 مشاور فروشگاه ارگانیک آشا تماس بگیرید یا از طریق تلگرام، اینستاگرام با ما در ارتباط باشید.
خواص عرق بیدمشک چیست؟
منابع اطلاعات:
کتاب‌ها و مقالات گیاهان دارویی
فروشگاه محصولات ارگانیک آشا
موسسه کار آفرینی دکتر زرقانی
