خواص سنبل الطیب در طب سنتی

نام دیگر: علف گربه
نام علمی: Valeriana officinalis
نام عمومی: Valerian
نام انگلیسی: Valerian
نام عربی: حشیشه القطه
نام فرانسوی: Valeriane officinale
نام آلمانی: Gemeiner baldrian
نام خانواده: Valerianaceae (سنبل‌الطیب)

گیاه‌شناسی و خواص سنبل الطیب در طب سنتی:

علف گربه گیاهی است علفی به ارتفاع دو متر با ساقه شیاردار. برگ‌های این گیاه متقابل و متشکل از برگچه‌های بیضوی نوک‌ تیز است. قسمت مورد استفاده گیاه ریزوم آن است که از ریشه‌های زیادی پوشیده شده است. ریزوم و ریشه‌ها بوی خاصی دارند که گربه را به خود جلب کرده و باعث تحریکاتی در آن می‌شوند؛ به‌طوری‌که حركات خاصی را انجام می‌دهد و به همین دلیل به آن علف گربه می‌گویند. گل‌های آن که به‌صورت دیهیم روی ساقه قرار دارند، دارای رنگ سفید یا صورتی با بوی مطبوع هستند. این گیاه بیشتر در نواحی جنگلی با ارتفاع کم‌ رشد می‌کند. علف گربه در بعضی نقاط ایران می‌روید.

تاریخچه و خواص سنبل الطیب در طب سنتی:

سنبل‌ الطیب با وجود بوی نامطبوعی که دارد، در قرن شانزدهم، در اروپا به‌صورت عطر مورد استفاده بود. تنتور گیاه علف گربه قرن‌ها به‌عنوان مسکن به کار می‌رفته است و هنوز هم در فرانسه، آلمان و سوئیس، برای رفع بدخوابی مصرف زیادی دارد. در فرانسه سالانه حدود ۵۰ تن سنبل‌ الطیب به فروش می‌رسد.

منشأ جغرافیایی:

این گیاه بومی اروپا و آسیاست. همچنین با شمال شرقی آمریکا سازگار شده است. گیاه در هلند، بلژیک، فرانسه، آلمان، شرق اروپا، ژاپن و آمریکا کشت می‌شود.

دارو شناختی و مهمترین خواص سنبل الطیب در طب سنتی:

مهم‌ترین خواص سنبل‌ الطیب، آرام‌بخش بودن آن است. اثرات دیگر شامل خواص آنتی‌بیوتیکی؛ صفرا آوری؛ کاهش پرفشاری خون؛ آرام کردن ماهیچه‌های روده؛ ضد سرطان و به مقدار زیاد محرک است. همچنین اسيد والریانیک ضد اسپاسم است.

فرآورده‌های استاندارد گیاه برای رفع بدخوابی مفید بوده و با مطالعات تجربی درزمینهٔ دارونما به اثبات رسیده است. سنبل‌ الطیب یک آرام‌بخش متوسط است و باید ۴۵- ۳۰ دقیقه قبل از خواب یا استراحت مصرف شود.

داروهای گیاهی:

در جهان داروهای زیادی به‌عنوان آرام‌بخش از سنبل‌ الطیب ساخته‌ شده است. در انگلستان بیش از ۸۰ فرآورده از این گیاه وجود دارد.

طريقه و میزان مصرف:

داروهای استانداردی به اشکال دراژه، قطره و شربت تهیه‌ شده‌اند که برحسب میزان مواد تأثیرگذار با مقدار توصیه‌ شده بر روی برچسب دارو به‌صورت های زیر مصرف می‌شوند.

تهیه چای: به ۵-۳ گرم پودر ریشه یک لیوان آب جوش اضافه کرده و حدود ۱۵-۱۰ دقیقه بگذارید بماند؛ سپس صاف‌ کرده و میل کنید.

تنتور: ۶-۴ میلی‌لیتر روزانه مصرف شود.

عصاره آبی: ۲-۱ میلی‌لیتر روزانه مصرف شود.

پودر خشک عصاره: ۵۰۰- ۲۵۰ میلی‌گرم روزانه مصرف شود.

عصاره والریان: روزانه ۳۰۰-۱۵۰ میلی‌گرم روزانه مصرف شود (حاوی ۱-۱/۵ درصد والپوتری‌ایت و ۰/۰۰۵ درصد اسید والرنیک است).

عوارض جانبی:

اصولاً مصرف والریان در حد دارویی بدون عارضه بوده و از طرف FDA آمریکا ورود آن در مواد غذایی بلامانع اعلام‌ شده است. تاکنون دوز سمی آن مشخص نشده است؛ ولی یک گزارش از دوز بالای آن که حدود ۲۰ برابر مقدار دارویی بوده وجود دارد.

دیگر خواص سنبل الطیب در طب سنتی:

دیگر خواص سنبل الطیب عبارتند از: ضد درد، ضد میکروب، ضد تشنج، ضد شوره سر، ضد اسپاسم، ضد عفونی‌کننده، ضد سرطان، ضد زخمهای داخلی، ضد اضطراب، ضد نفخ، آرام‌بخش، سیتوتوکسیک، هضم‌ کننده، ادرارآور، صفرا آور، محافظ کبد، خواب‌آور، کاهش‌ دهنده پرفشاری خون، محرک و ضد کرم.

ترکیبات مهم:

مهم‌ترین ترکیبات ریشه گیاه، والپوتری ایت‌ها و اسيد والرنیک است که به میزان ۰/۵-۲ درصد متغیر است. همچنین در اسانس آن به میزان ۰/۳-۰/۷ درصد بورنیل استات، بتاکاریوفیلن، والرانون و والرنال وجود دارد. مقدار کمی از آلكالوئيدهای والریانین و والرین، ایریدوئید، فلاونوئید و استرول‌ها از دیگر ترکیبات این گیاه هستند. وجود دو جسم اسید والریانیک و اسید استوکسی والریانیک در گیاه استاندارد ضروری است، چون گونه‌های دیگر حاوی این اجسام نیستند. تا چندی پیش والپوتری ایت‌ها را عامل آرام‌بخشی والریان می‌دانستند؛ ولی مطالعات جدید نشان داده که عصاره آبی والریان نیز این اثر را دارد. با توجه به اینکه والریان ها در آب محلول نیستند، قسمتی از اثر آرام‌بخش گیاه مربوط به اسید والرنیک بوده که در مطالعات انسانی تائید شده است.

از زمانی که خاصیت موتاژنیسیته والپوتری ایت‌ها مورد مطالعه قرارگرفته است، فرآورده‌های سنبل‌الطیب بیشتر از عصاره آبی تهیه و مصرف می‌شوند که برحسب اسید والرنیک استاندارد می‌گردند.

نکات قابل‌توجه:

١- کسانی که می‌خواهند به‌طور مداوم از سنبل‌ الطیب یا فرآورده‌های آن استفاده کنند، باید پس از هر دو هفته مصرف یک یا دو هفته مصرف آن را قطع کنند.

۲- برای استفاده مستقیم از ریشه سنبل‌ الطیب، آن را در هاون له کرده و ۵ گرم از له‌ شده گیاه را با یک لیوان آب حداکثر ۵ دقیقه بجوشانید، سپس صاف‌ کرده آن را میل کنید.

نکته مهم:

بیشترین میزان تأثیرگذاری گیاهان دارویی متعلق به عصاره‌ گیاهان دارویی است و بعدازآن می‌توان به مکمل‌هایی نظیر کپسول‌ها اشاره کرد. کمترین میزان اثرگذاری هم متعلق به عرق و چای و دم‌نوش است.
امیدوارم که اطلاعات خوب و مفیدی در اختیار شما قرار داده باشیم با نظر دهی و امتیازدهی مارو از کیفیت مطالب آگاه نمایید. برای دریافت اطلاعات بیشتر به سایت فروشگاه محصولات ارگانیک آشا مراجعه نمایید و برای کسب اطلاعات در مورد محصولات ارگانیک می‌توانید با شماره  09120038341 مشاور فروشگاه ارگانیک آشا تماس بگیرید یا از طریق تلگرام، اینستاگرام با ما در ارتباط باشید.

منابع اطلاعات:
کتاب‌ها و مقالات گیاهان دارویی
فروشگاه محصولات ارگانیک آشا
موسسه کار آفرینی دکتر زرقانی