خواص سداب در طب سنتی

خواص سداب در طب سنتی
نام فارسی: سداب، سیاب
نام علمی: Ruta graveolens
نام عمومی: Rue
نام انگلیسی: Rue
نام عربی: سداب (Sodab)
نام فرانسوی: Rue officinale
نام آلمانی: Echte- raute
نام خانواده: Rutaceae (مركبات)

گیاه‌شناسی و خواص سداب در طب سنتی:

سداب گیاهی است علفی و دائمی به ارتفاع تا حدود یک متر. برگ‌ها ضخیم و گوشتدار و بدون دندانه هستند که در قسمت‌های بالای ساقه به‌صورت ساده و در قسمت‌های پایین چند قطعه‌ای است. رنگ برگ و ساقه‌ها سبز مایل به آبی و کدر و رنگ گل‌ها زرد است. میوه سداب به‌صورت کروی و متشکل از پنج برگچه است که درون آن دانه‌هایی به رنگ قهوه‌ای وجود دارد. کلیه قسمت‌های هوایی گیاه بوی نامطبوعی دارد. سداب بومی نواحی جنوب اروپاست، ولی در حال حاضر در مناطقی از مدیترانه، اروپا و آسیا به‌وفور پراکنده است و در نواحی شمالی ایران نیز رویش دارد.

تاریخچه و خواص سداب در طب سنتی:

نام Rue از لغت یونانی Reuo به معنی آزاد شدن گرفته شده است. در گذشته دانشمندان زیادی مصرف این گیاه را توصیه می‌کردند و بر این باور بودند که بسیاری از بیماری‌ها را درمان می‌کند. شاید علت نام‌گذاری گیاه (آزاد شدن) هم همین باشد. در زمان باستان سداب را در موارد زیادی، از جمله مشکلات قاعدگی، کمی اشتها، اسپاسم، مشکلات گردش خون، مشکلات هضم غذا، تب، پرفشاری خون، دندان درد، ضعف قلب، آرتریت، زخم‌ها و بیماری‌های پوستی استفاده می‌کرده‌اند.

در کشور عراق آن را برای تلقین و دلگرمی و جرأت، همراه سربازان می‌کردند. کاربردهای دیگر سداب در قدیم برای دفع چشم بد، رفع حسادت‌ها، شکستن طلسم و جادو و این‌گونه موارد بوده است. استفاده مهم دیگری که در قدیم از سداب می‌شد، برای کاهش و تسکین قوای شهوانی بود. به‌خصوص گروه‌های مذهبی برای غلبه بر خواهش‌های نفسانی از این گیاه در غذاهای خود استفاده می‌کردند. سداب در طب سنتی ایران به‌عنوان نیرو دهنده و بند آورنده خونریزی به‌صورت خوراکی و به‌عنوان درمان زخم‌ها و مشکلات پوستی به‌صورت موضعی مورد مصرف بوده است.

دارو شناختی و مهمترین خواص سداب در طب سنتی:

سداب دارای اثرات ضد کرم، ضد اسپاسم، ضد نفخ، قی آور، قاعده آور، آرام‌بخش، ضد التهاب، محرک، ضد میکروب، کاهش پرفشاری خون و جلوگیری از باروری است.

در یک گزارش خارجی از کاربرد سداب به‌عنوان ضد باروری در طب سنتی ایران چنین نقل شده است:

در طب سنتی ایران گیاه سداب یکی از گیاهان دارویی ضد بارداری در هر دو جنس مرد و زن بوده است. زنان به دو صورت خوراکی و استفاده در واژن و مردان نیز به دو صورت خوراکی و استفاده موضعی آن را مصرف می‌کرده‌اند. در یک مطالعه جدید کاهش تحرک قابل توجه اسپرم‌ها به‌وسیله عصاره آبی برگ سداب به اثبات رسیده است. با توجه به نتیجه اخیر می‌توان گفت که باور مردم باستان در مورد کاهش میل جنسی و قوای شهوانی ممکن است به این مسئله ارتباط داشته باشد. امروزه در هومیوپاتی از سداب در درمان بیماری‌ها استفاده می‌شود.

طريقه و میزان مصرف:

جوشانده: جوشانده ۰/۵ تا یک گرم از پودر برگ در روز.

عصاره الکلی: ۰/۵ تا ۱ میلی‌لیتر تا سه بار در روز.

سمیت و عوارض جانبی:

کلیه قسمت‌های هوایی سداب سمی بوده و مصرف خودسرانه و خارج از حد دارویی می‌تواند خطرات جدی به دنبال داشته باشد. از مهم‌ترین عوارض جانبی گزارش شده می‌توان سقط جنین، حساسیت‌های شدید پوستی، مسمومیت کلیوی، مسمومیت کبدی، افزایش ضربانات قلب، افزایش پتاسیم خون و در مواردی مرگ را نام برد.

احتیاط:

حساسیت‌های پوستی حتی ممکن است در اثر تماس گیاه با پوست یا بدن ایجاد شود. همچنین استنشاق بوی گیاه ممکن است باعث حالت تهوع و استفراغ گردد. با توجه به عوارض شدید این گیاه توصیه می‌شود از مصرف خودسرانه آن پرهیز گردد و در صورت موجود بودن داروهای صنعتی این گیاه، از آن‌ها با احتیاط مصرف شود.

ابن‌سینا در کتاب قانون راجع به سداب چنین گفته است:

سداب یا فیجن که انواع دارد، بهترین نوع آن کاشتنی است که در همسایگی درخت انجیر است. طبیعت آن گرم و خشک و دارای خاصیت بادشکن است. با روغن و عسل قاطی کنند، برای زخم‌ها مفید است. خوردن و یا ضماد آن با عسل برای درد مفاصل سودمند است. با سرکه در بینی کنند، خون دماغ بند آید. آب پشت را می‌خشکاند و قطع می‌کند. آرزوی جماع را به‌کلی از بین می‌برد. پیچش و درد روده را علاج است. خاصیت قابض دارد. با عسل مخلوط کنند، زخم معده را شفا دهد. سداب را در روغن زیتون بجوشانند و بخورند، داروی کرم است. با زهرها مقاومت می‌کند. زیاده خوردن آن سم قاتل است.

در کتاب مخزن الادویه راجع به سداب چنین آمده است:

سداب که به یونانی فیجن گویند، سه نوع است. بهترین آن کاشتنی سبز تازه تندبوست که نزدیک به درخت انجیر روییده باشد. طبیعت آن گرم و خشک است. دارای خواص مقوی معده، ضد نفخ، قاعده آور، ادرار آور، خشک‌ کننده آب پشت، سقط کننده جنین، رفع درد مفاصل، ضد کرم، مقوی هضم، ضد سموم و مانع آبستنی است. مداومت بوییدن آن باعث ضعف بینایی و تاریکی قلب می‌شود و ضماد برگ آن جهت کاهش درد گزیدن عقرب و رتیل و سگ هار مفید است. جوشانده برگ آن در سرکه و استنشاق آن در بینی (چکاندن در بینی) در بند آمدن خون دماغ سودمند است.

دیگر خواص سداب در طب سنتی:

سقط کننده، آلرژی‌زا، ضد درد، کاهش دهنده میل جنسی، ضد باکتری، ضد شکنندگی عروق موئینه، ضد بارداری، ضد التهاب، ضد اسپاسم، آنتی اکسیدان، ضد نفخ، ضد سرفه، قی آور، معرق، قاعده آور، افزایش دهنده حافظه، حشره کش، محرک، مقوی معده، کرم کش، بند آورنده خون ریزی و شل کننده عضلات.

ترکیبات مهم:

ترکیبات مهم قسمت هوایی سداب شامل کومارین‌ها، فورانوکومارین‌ها، آلكالوئیدهای فورانوکینولین، فلاونوئیدها و به‌خصوص روتین، اسیدهای کاپرینیک، کاپریلیک و پلارگونیک، ویتامین K، ویتامین P و اسانس است که مهم‌ترین ماده آن متیل نونیل کتون است که در عطرسازی و طعم دهنده های صنعتی مورد استفاده قرار می‌گیرد.

نکات قابل توجه:

۱- با توجه به اثرات حساسیت‌زای آن، بخصوص حساسیت‌های پوستی، از دست زدن به آن خودداری گردد.

۲- بوئیدن این گیاه در بعضی افراد باعث تهوع و استفراغ می‌گردد.

۳- در صورت تماس این گیاه با پوست و ایجاد قرمزی، لکه‌های قهوه‌ای، تاول و اثرات دیگر، حتماً باید آن نواحی را از نور محفوظ نگاه داشت و نقاط آسیب دیده را مرتباً چرب نمود. بهبودی ممکن است هفته‌ها طول بکشد.

نکته مهم:

بیشترین میزان تأثیرگذاری گیاهان دارویی متعلق به عصاره‌ گیاهان دارویی است و بعدازآن می‌توان به مکمل‌هایی نظیر کپسول‌ها اشاره کرد. کمترین میزان اثرگذاری هم متعلق به عرق و چای و دم‌نوش است.
امیدوارم که اطلاعات خوب و مفیدی در اختیار شما قرار داده باشیم با نظر دهی و امتیازدهی مارو از کیفیت مطالب آگاه نمایید. برای دریافت اطلاعات بیشتر به سایت فروشگاه محصولات ارگانیک آشا مراجعه نمایید و برای کسب اطلاعات در مورد محصولات ارگانیک می‌توانید با شماره  09120038341 مشاور فروشگاه ارگانیک آشا تماس بگیرید یا از طریق تلگرام، اینستاگرام با ما در ارتباط باشید.

منابع اطلاعات:
کتاب‌ها و مقالات گیاهان دارویی
فروشگاه محصولات ارگانیک آشا
موسسه کار آفرینی دکتر زرقانی