نام دیگر: ضيمران
نام علمی: Ocimum basilicum
نام عمومی: Basil
نام‌های انگلیسی: Basil, Sweet basil
نام عربی: ریحان (صعتر هندی)
نام فرانسوی: Basilic
نام المانی: Basilien karaut
نام‌های مترادف: Ocimum hispidum، Ocimum barrelieri
نام خانواده: Labiatae (نعنا)
گیاه‌شناسی و خواص سبزی ریحان چیست؟
ریحان گیاهی است علفی، یک‌ساله و به ارتفاع تا حدود نیم متر. ساقه‌های گیاه از قاعده منشعب می‌شوند. برگ‌ها بیضی‌شکل، نوک‌تیز و بدون دندانه هستند که به‌طور متقابل، روی ساقه قرارگرفته‌اند. گل‌ها کوچک و به رنگ‌های سفید و سفید مایل به گلی یا بنفش‌اند که به‌صورت چندتایی در فواصلی، در انتهای ساقه قرار می‌گیرند. برگ و گل ریحان معطر است. در سبزی خوراکی، از برگ آن استفاده می‌شود؛ ولی برای تهیه اسانس، قسمت هوایی مورد استفاده قرار می‌گیرد.
ریحان را بومی ایران، افغانستان و هند می‌دانند؛ ولی امروزه به علت استفاده زیاد خوراکی، دارویی و صنعتی آن، در سطوح بسیار وسیع کشت و برداشت می‌شود.گیاه ریحان در بیشتر نقاط ایران به‌عنوان سبزی خوراکی کشت می‌گردد. بهترین زمان جمع‌آوری ازنظر اثرات دارویی، قبل از گل دادن گیاه است.
تاریخچه و خواص سبزی ریحان چیست؟
ریحان که بومی کشور هندوستان است، در زمان‌های قدیم به اروپا آورده شد. نظریات و سنت‌های مربوط به این گیاه دارویی باهم درآمیخته است. برخی از فرهنگ‌ها، ریحان را نشان نفرت و بداقبالی و برخی دیگر نشان عشق می‌دانستند. دیوسکورید معتقد بود که این گیاه را نباید هرگز به‌صورت خوراکی مصرف کرد. درحالی‌که پلینی استشمام آن را در سرکه برای حمله‌های غش توصیه می‌کند. ریحان در پزشکی آیورودا بانام Tulsi شناخته می‌شود و آب آن بسیار مورد استفاده است.
منشأ جغرافیایی:
منشأ اصلی گیاه، به‌احتمال‌قوی جنوب آسیاست و در حال حاضر در نواحی مدیترانه، همچنین در کشورهای فرانسه، مراکش، ایتالیا، بلغارستان و مجارستان نیز به‌طور گسترده کشت می‌شود.
خواص سبزی ریحان چیست؟
ریحان به‌صورت تازه و خشک، به‌عنوان ادویه و سبزی، به‌طور گسترده در جهان مورد استفاده است. در طب عوام، به‌ویژه در کشورهای مدیترانه جهت کم‌اشتهایی و تقویت معده، درمان نفخ، شیر افزا و گاه به‌عنوان ادرارآور استفاده می‌شود.
عصاره آن به‌صورت قرقره، به‌عنوان یک جسم قابض در تسکین التهاب گلو، مؤثر است. عصاره الكلی ریحان در پمادهای ضد زخم و خونریزی استفاده می‌شود. اثر اخیر به‌احتمال‌زیاد مربوط به فلاونوئیدهای آن است. از دیگر خواص ریحان، خاصیت ضد کرم بودن آن است.
از این اسانس در صنایع عطرسازی و آرایشی استفاده به عمل می‌آید. خود گیاه نیز در صنایع نگهداری ماهی کاربرد دارد. در سال‌های اخیر پژوهش‌های زیادی روی ریحان و اسانس آن انجام‌شده و مطالعات زیادی در مورد اثرات متنوع و مهم آن صورت گرفته است؛ همچنین از خواص ریحان می توان، به‌عنوان یک گیاه ضد آلزایمر اشاره کرد.
طريقه و میزان مصرف:
تهیه چای: روی ۴-۲ گرم برگ خشک خردشده ریحان، یک لیوان آب جوش ریخته و ۱۵ دقیقه صبر کنید تا دم بکشد (بهتر است در ظرف بسته باشد)، سپس آن را صاف کرده و بنوشید. این میزان می‌تواند ۳-۲ بار در روز تکرار شود. این محصول به‌عنوان ضد نفخ، مقوی معده و اثرات دیگر مناسب است. درصورتی‌که هرروز، این میزان چای مصرف شود، بهتر است پس از هشت روز استفاده مصرف برای دو هفته متوقف گردد و پس‌ازآن می‌توان دوره دیگری را آغاز کرد.
داروهای گیاهی:
عصاره ریحان با عصاره گیاهان دیگر نظیرعصاره رازیانه،عصاره بابونه وعصاره نعنا، به‌عنوان ضد نفخ و ضد درد معده، به‌صورت قطره تهیه شده است.
موارد احتیاط:
در دوران حاملگی و شیردهی، مصرف متعادل گیاه یا فرآورده‌های آن را باید رعایت و از مصرف مقادیر زیاد و طولانی ریحان خودداری کرد. اسانس ریحان به‌طور خوراکی یا موضعی در زنان حامله نباید مصرف شود.
ترکیبات مهم:
ترکیبات گیاه در واریته و شرایط کشت مختلف، متغیر است. همچنین زمان جمع‌آوری محصول، در میزان اسانس آن تأثیر زیادی دارد. میزان اسانس گیاه بین ۰/۴-۰/۷ درصد متغیر است و به‌طور عمده، در برگ آن وجود دارد. مهم‌ترین ماده تشکیل‌دهنده اسانس، لینالول است که تا ۷۵ درصد اسانس را تشکیل می‌دهد.
مواد دیگر اسانس شامل متیل کاویلول (که گاه تا ۸۷ درصد در اسانس تولید می‌شود) اوژنول، اوسی من و سینئول است. همچنین مواد دیگری ازجمله فلاونوئیدها، تانن و اسید کافئیک، جزء ترکیبات اصلی ریحان هستند.
ویتامین‌ها شامل:
K, E, A,C, B9,B6,B5,B3,B2,B1 و املاح شامل کلسیم، آهن، منیزیوم، منگنز، فسفر، روی، پتاسیم (۵۶ میلی‌گرم درصد) و سدیم (۴ میلی‌گرم درصد) در نوع تازه می‌باشند.
نکات قابل‌توجه:
۱- با وجودی که برای مصرف مداوم چای تهیه شده از برگ خشک ریحان، محدودیت قائل شده‌اند که شرح آن داده شده است، ولی برای مصرف ريحان تازه، محدودیتی تاکنون منتشرنشده است، این مسأله می‌تواند دو دلیل داشته باشد. دلیل اول اینکه ترکیبات گیاه تازه و خشک ممکن است کمی تغییر کند و این محدودیت، مربوط به مواد موجود در ریحان خشک باشد؛ دلیل دوم اینکه، پژوهش‌های کافی روی ریحان تازه صورت نگرفته است تا اطلاعات کاملی در دسترس باشد. به‌هرحال این موضوع احتیاج به پژوهش بیشتری دارد.
۲- مهم‌ترین ترکیبات اسانس گیاه ریحان در زمان جمع‌آوری (زمان جمع‌آوری ممکن است در کمیت و کیفیت اسانس گیاه تأثیر بگذارد) شامل استراگل، سیترال، ژرانیال، بتاکاریوفیلن، بیسابولن و سینئول هستند.
٣- ترکیبات و تا حدی اثرات ريحان ذکرشده با ریحان بنفش که واریته ای از ریحان معمولی است، متفاوت است. مهم‌ترین اجسام اسانس ریحان بنفش شامل استراگل، سینئول، لینالول، متیل اوژنول و برگاموتن می‌باشند.
۴- دانه‌های ریحان که به‌صورت کشیده، به درازی ۲/۵ میلی‌متر و به رنگ سیاه است، در بازار ایران به نام تخم شربتی، معروف می‌باشد. روی دانه را موسیلاژ پوشانده است و وقتی دانه‌ها در آب قرار می‌گیرند، به علت جذب آب، متورم می‌شوند. این دانه‌ها خوراکی بوده و چون منبع خوبی از موسیلاژ هستند، به‌عنوان لینت دهنده و مسکن التهابات مجاری ادرار، از قدیم مورد استفاده بوده‌اند.
۵- به‌منظور استفاده دارویی، بهترین فصل برداشت ریحان، قبل از گل دادن آن است.
نکته مهم:
بیشترین میزان تأثیرگذاری گیاهان دارویی متعلق به عصاره گیاهان دارویی است و بعدازآن می‌توان به مکمل‌هایی نظیر کپسول‌ها اشاره کرد. کمترین میزان اثرگذاری هم متعلق به عرق و چای و دم‌نوش است.
امیدوارم که اطلاعات خوب و مفیدی در اختیار شما قرار داده باشیم با نظر دهی و امتیازدهی مارو از کیفیت مطالب آگاه نمایید. برای دریافت اطلاعات بیشتر به سایت فروشگاه محصولات ارگانیک آشا مراجعه نمایید و برای کسب اطلاعات در مورد محصولات ارگانیک می‌توانید با شماره 09120038341 مشاور فروشگاه ارگانیک آشا تماس بگیرید یا از طریق تلگرام، اینستاگرام با ما در ارتباط باشید.
خواص سبزی ریحان چیست؟
منابع اطلاعات:
کتاب‌ها و مقالات گیاهان دارویی
فروشگاه محصولات ارگانیک آشا
موسسه کار آفرینی دکتر زرقانی
