خواص دارویی گیاه جينكو
نام علمی: Ginkgo biloba
نام عمومی: Ginkgo
نام‌های انگلیسی: Maidenhair, Ginkgo
نام عربی: شجره المعبد
نام فرانسوی:Arbre capillare
نام آلمانی: Facher ginkgobaum
نام مترادف:Salisburia adiantifolia
نام خانواده: Ginkgoaceae
گیاه‌شناسی و خواص دارویی گیاه جينكو:
جینکو درختی است برگ‌ریز که قدیمی‌ترین گونه گیاهی به‌جای مانده در جهان است. بعضی منابع قدمت آن را بیش از ۲۰۰ میلیون سال و بعضی بیشتر از ۲۵۰ و حتی ۲۷۰ میلیون سال می‌دانند. این درخت ارتفاعی تا ۳۷ متر و قطری تا حدود یک متر می‌تواند داشته باشد. عمر آن گاهی تا هزار سال می‌رسد. برگ‌ها بسیار ظریف و زیبا و به شکل بادبزن هستند و رنگ آن‌ها سبز نسبتاً روشن است که همین رنگ به درخت زیبایی خاصی می‌دهد. جینکو درختی دوپایه است که در پایه نر گل‌ها به‌صورت گل‌آذین سنبله هستند و پایه ماده میوه‌ای شبیه گیلاس تولید می‌کند که ریشه آن در پاییز روی درخت کامل شده و به زمین می‌افتد.
میوه جینکو گوشتی و آبدار با بوی بدی است که دانه‌ای در وسط آن وجود دارد. این دانه شبیه دانه بادام است و در بعضی از مناطق آسیا به‌عنوان خوراکی به فروش می‌رسد.این درخت، بومی چین است و در ژاپن نیز گسترش دارد. کشت جینکو در سال‌های اخیر در مناطق مختلف جهان، ازجمله در ایران معمول گشته است. این درخت رشدی بسیار کند و آرام دارد.
تاریخچه و خواص دارویی گیاه جينكو:
با توجه به قدمت درخت که مربوط به بیش از ۲۰۰ میلیون سال پیش است، آن را به نام فسيل زنده یاد می‌کنند و ازآنجا که فسیل‌های به‌جا مانده از این درخت در نواحی جنوب شرقی چین و هند پیدا شده است به نظر می‌رسد که تمام جینکوهای موجود در آمریکای شمالی، اروپا و نقاط دیگر کره زمین در عصر یخبندان دوره اول از بین رفته و فقط در چین از این خطر نجات یافته‌اند.
این گیاه در سال ۱۷۱۰ به وسیله انگلبرت كمپفر به اروپا برده شد و در سال ۱۷۷۱ توسط گیاه‌شناس مشهور لينه مورد مطالعه قرار گرفت و نام‌گذاری علمی شد. جینکو در چین پنجه اردک گفته می‌شود، چراکه شباهت زیادی به آن دارد. این گیاه از قدیم یکی از گیاهان با اهمیت چین محسوب می‌شده و برای آن آثار تقویت کننده قلب و ریه قائل بوده‌اند.
در دست نوشته‌های سانسکریت از اثرات عصاره این گیاه به‌عنوان اکسیر طول عمر یاد شده است، مهم‌ترین رویدادی که می‌توان از مقاومت این درخت نام برد، بمباران ۱۹۵۴ هیروشیما و ناکازاکی ژاپن است که شش درخت جینکو در فاصله ۱ تا ۲ کیلومتری مرکز انفجار جان سالم به دربردند و این در حالی بود که در این فاصله همه موجودات از بین رفتند.
مهم‌ترین خواص دارویی گیاه جينكو:
۱- تحریک گردش خون مغزی: نارسایی گردش خون در مغز می‌تواند باعث دلهره، استرس، کاهش حافظه، کاهش تمرکز و مشکلات شنوایی شود که این موارد می‌توانند با جینکو تخفیف یافته یا درمان شوند. مصرف عصاره جینکو در ۷۰ درصد از بیماران باعث افزایش جریان خون مغزی شده است. بررسی و مطالعه ۱۱۲ نفر که نقصان گردش خون مغزی داشته‌اند و متوسط سن آن‌ها ۷۰/۵ سال بود، نشان داد که مصرف روزانه ۱۲۰ میلی‌گرم عصاره جینکو به مدت یک سال باعث کاهش گیجی، سردرد و افزایش حافظه کوتاه مدت شد. حدود ۴۰ کار کلینیکی در مورد استفاده ۱۲۰ میلی‌گرم روزانه عصاره جینکو به مدت ۴ تا ۶ هفته صورت گرفته که همگی افزایش گردش خون مغزی را نشان دادند.
2- افزایش حافظه:
3- کاهش استرس و دلهره
4- خاصیت آنتی‌اکسیدان و محافظت از اعصاب
5- بهبود حالات جنون (حالاتی شبیه به آلزایمر)
6- جلوگیری از تجمع پلاکت ها
از اثرات دیگر جینکو این است که از تجمع پلاکت‌ها جلوگیری می‌کند که به علت اثر مستقیم روی جدار سلول‌ها و اثر آنتی‌اکسیدانی آن است. همچنین دراین ارتباط باعث افزایش سنتز پروستاسیکلین و سنتز ماده PAF می‌شود.
طریقه و میزان مصرف:
بیشتر محصولات جینکوی استاندارد حاوی ۲۴ درصد فلاوگلوکزید جینکو هستند. مقدار مصرف آن ۴۰ تا ۸۰ میلی‌گرم هر بار و تا سه نوبت در روز است (جمعاً تا ۲۴۰ میلی‌گرم در روز).
آزمایش‌های کلینیکی نشان داده است که مصرف فرآورده‌های جینکو حداقل باید تا ۱۲ هفته ادامه یابد تا آثار آن ظاهر شود. البته در مواردی پس از دو تا سه هفته تأثیر آن در افراد ظاهرشده است.
اثرات مهم:
بیش از ۴۰۰ پژوهش کلینیکی بر روی خواص جينكو صورت گرفته که اطلاعات مهمی از آن‌ها به‌دست آمده است؛ ازجمله اینکه اثرات عصاره جینکو به مراتب از اجسام خالص شده آن بیشتر است و این نشان می‌دهد که اثرات سینرژیسم بین ترکیبات مختلف آن وجود داشته و دارای اهمیت است. آزمایش‌های مختلفی که روی انسان و حیوان صورت گرفته به طریق خوراکی و به شکل قطره و کپسول بوده است.
عوارض جانبی:
به‌طورکلی جینکو داروی بی‌خطری است. علاوه بر خواص جينكو این گیاه ممکن است داری عوارضی هم باشد. در ۴۴ تحقیق که جمعاً ۹۷۷۲ نفر در آن مورد آزمایش بودند، عوارض جانبی بسیار محدودی مشاهده شده که شامل ۲۱ مورد مشکلات روده‌ای – معده‌ای، هفت مورد سردرد و شش مورد گیجی بوده است. البته میوه جینکو که از آن دارو تهیه نمی‌شود، عوارضی ازجمله التهاب از دهان تا مقعد، مشکلات روده‌ای – معده‌ای و عوارضی مانند سماق‌های سمی دارد. برگ جینکو می‌تواند در افراد معدودی ایجاد حساسیت کند.
تداخل:
افرادی که از آسپیرین یا وارفارین استفاده می‌کنند، برای استفاده محصولات جینکو بهتر است با پزشک مشورت نمایند.
جذب و انتشار عصاره جینکو:
فارماکوکینتیک عصاره جینکوی مارک‌دار در موش آزمایش شده و نشان داده است که مصرف خوراکی آن دارای ۶۰ درصد جذب است. فلاونوئیدهای ظاهرشده در آئورت، چشم، پوست و ریه‌ها دو تا سه برابر میزان موجود در خون می‌باشند. میزان مواد مذکور در عضله قلب دو برابر عضلات دیگر است. همچنین ۷۲ ساعت پس از مصرف، میزان مواد مؤثر جینکو در هیپوتالاموس پنج برابر میزان موجود در خون را نشان داد. میزان همین مواد در نقاط دیگر مغز به‌اندازه هیپوتالاموس جذب نداشتند.
ترکیبات مهم:
قسمت مورد استفاده جینکو برگ‌های آن است که ترکیبات آن به‌شدت تحت تأثیر فصل برداشت است. بیشترین درصد مواد و تغییرات آن، مربوط به فصل پاییز است.
به‌طور خلاصه ترکیبات مهم آن عبارت‌اند از:
فلاونوئیدها: بیش از ۴۰ فلاونوئید مختلف تاکنون در برگ‌ها شناخته شده‌اند که شامل بیلوبتين، جینکتین، ایزوجینکتین، سیادوپیتی‌زین، کورستین، كامفرول و ایزورامنتین می‌باشند.
ترپنوئیدها: که بیشتر دی ترپن هستند، شامل بیلوباليد و جینگولیدهایM, J, C, B, A می‌باشند.
اسیدهای آلی: که ازجمله اسید شیکمیک، اسید وانیلیک، اسید آسکوربیک، اسید پاراکوماریک و مشتقات اسید بنزوئیک هستند.
ترکیبات دیگر ازجمله کربوهیدرات، الكل ها، کربورهای خطی و کتون های دانه که دارای حدود ۳۸ درصد کربوهیدرات، ۴ درصد پروتئین، ۲ درصد چربی، آلكالوئيدها، اسیدآمینه، گلوکزیدهای سیانوژنیک و فنل هاست. اصولاً عصاره جینکو را برحسب وجود ۲۴ درصد فلاونوئید گلوکزیدها استاندارد می‌کنند.
نکات قابل‌توجه:
۱- فرآورده‌های صنعتی مختلفی ازجمله قرص، کپسول و قطره از عصاره برگ جینکو تهیه شده که توصیه می‌شود تنها ازاین‌گونه محصولات استاندارد استفاده شود، نه از دم‌کرده گیاهی یا جوشانده آن.
۲- مهم‌ترین استفاده درمانی از محصولات جینکو جلوگیری از فراموشی است؛ ولی باید دانست که این دارو درمان کننده کامل نیست. این محصولات می‌توانند سرعت ابتلا به فراموشی را کاهش داده یا به تأخیر اندازند. ضمن اینکه به‌عنوان جلوگیری نیز مصرف می‌شوند.
٣- مصرف محصولات جینکو در حد دارویی عارضه جانبی خاصی ندارد و یا به صورت محدود گزارش شده است که شامل حساسیت‌های پوستی، اسهال، سردرد، بی‌خوابی، اضطراب، تهوع و مشکلات روده و معده است. این عوارض ماندگار نبوده و با قطع مصرف دارو برطرف می‌شوند.
نکته مهم:
بیشترین میزان تأثیرگذاری گیاهان دارویی متعلق به عصاره‌های خالص گیاهان دارویی است و بعدازآن می‌توان به مکمل‌هایی نظیر کپسول‌ها اشاره کرد. کمترین میزان اثرگذاری هم متعلق به عرق و چای و دم‌نوش است.
امیدوارم که اطلاعات خوب و مفیدی در اختیار شما قرار داده باشیم با نظر دهی و امتیازدهی مارو از کیفیت مطالب آگاه نمایید. برای دریافت اطلاعات بیشتر به سایت فروشگاه محصولات ارگانیک آشا مراجعه نمایید و برای کسب اطلاعات در مورد محصولات ارگانیک می‌توانید با شماره 09120038341 مشاور فروشگاه ارگانیک آشا تماس بگیرید یا از طریق تلگرام، اینستاگرام با ما در ارتباط باشید.
منابع اطلاعات:
کتاب‌ها و مقالات گیاهان دارویی
فروشگاه محصولات ارگانیک آشا
موسسه کار آفرینی دکتر زرقانی
