خواص دارویی گیاه تاتوره چیست؟

خواص دارویی گیاه تاتوره چیست؟
نام فارسی: تاتوره
نام علمی: Datura stramonium
نام عمومی: Jimsonweed
نام انگلیسی: Thon- apple
نام عربی: طاطوره
نام فرانسوی: Stramoine
نام آلمانی: stechapfel
نام مترادف: Datura Inermis, D. tatula
خانواده: Solanaceae (سیب‌زمینی)

گیاه‌شناسی و خواص دارویی گیاه تاتوره چیست؟

تاتوره گیاهی است بوته‌ای، علفی و یک‌ ساله که ارتفاع آن به يك متر می‌رسد. با توجه به ساقه‌ی منشعب و برگ‌های بزرگ آن جثه‌ی بوته بزرگ است. برگ‌ها بزرگ، پهن و نوک‌ تیز هستند که تا ۲۰ سانتی‌متر طول و ۱۵ سانتی‌متر عرض دارند. این برگ‌ها از پنج‌تا هفت لوب نوک‌ تیز تشکیل‌ شده‌اند که ممکن است هم‌اندازه نباشند. گل‌ها درشت، قیفی شکل، کشیده و به رنگ سفید می‌باشند که به‌صورت منفرد بر روی ساقه قرار دارند و وقتی تعداد آن‌ها زیاد می‌شود، گیاه بسیار زیبا به نظر می‌رسد.

لوله‌ی جام گل و کاسبرگی که آن را در برمی‌گیرد نسبتاً بلند است که این از اختصاصات گل تاتوره است. یکی دیگر از خصوصیات گل‌ها این است که در آفتاب و گرمای زیاد بسته و در هوای خنك، خصوصاً اوایل صبح، باز می‌شوند. میوه‌ی تاتوره بیضی‌شکل و به‌اندازه‌ی تخم‌مرغ است. این میوه به‌صورت پوشینه بوده و تمام سطح میوه از خار پوشیده شده است.

داخل میوه تا ۴۰۰ عدد دانه در چهار ردیف (چهار طرف میوه) قرار دارد که پس از رسیدن کامل با چهار شکاف ۹۰ درجه‌ی طولی بازشده و به بیرون می‌ریزند. این دانه‌ها که به رنگ کرم تا قهوه‌ای می‌باشند، به‌ اندازه‌ی عدس و مسطح هستند و گیاه را می‌توان با آن‌ها تکثیر کرد.

تاتوره در حالت تازه دارای بوی نافذ و تقریباً نامطبوعی است که به‌خصوص از برگ‌های آن استشمام می‌شود. این گیاه بسیار سمی است و می‌تواند باعث مسمومیت و حتی منجر به مرگ شود.

منشأ جغرافیایی:

تاتوره در آمریکا، اروپا، آسیا و ازجمله ایران می‌روید. محل رویش آن در ایران شامل اطراف تهران، کرج، اطراف فیروزکوه، اراك، آذربایجان، ارومیه، نواحی مختلف گیلان و مازندران، گرگان، کرمان، سیستان و بلوچستان و نواحی مختلف خراسان است.

مهمترین خواص دارویی گیاه تاتوره چیست؟

بعضی افراد از دانه‌ی تاتوره برای خودکشی استفاده می‌کردند که در فرد باعث خشکی گلو، ایجاد حالت روان‌گردانی، گیجی، تلوتلو خوردن و كما می‌شود. مصرف دانه‌های آن نیز باعث افزایش قوای جنسی به‌خصوص در زن‌ها می‌گردد که ممکن است دست‌ به‌ کارهای غیرعادی بزنند. آتروپین یکی از داروهای استراتژيك در آمریکاست که از تاتوره به دست می‌آید.

تاتوره دارای خاصیت خشکی بزاق، گشاد کننده‌ی مردمك چشم (میدرياتيك) و کنترل ادرار است. در چین از آن به‌عنوان ضد نفخ، کنترل هیپراکتویته، جلوگیری از تعریق شبانه و توبرکولوز استفاده می‌شود. ضماد خمیربرگ آن در بعضی سرطان‌ها مورد استفاده قرار می‌گرفت.

دیگر خواص تاتوره اینکه به‌صورت سیگار برای افراد دارای آسم مفید است و می‌توان آن را به تنهایی و یا مخلوط با بلادون، تنباکو، کوبب و یا مریم‌گلی مانند پیپ یا سیگار مصرف کرد.

درگذشته دانه‌های این گیاه را در الکل خیسانده و به‌صورت پمادی برای درمان هموروئید، فیستول‌ها، روماتیسم و دردهای عصبی استفاده می‌کردند. کاستاریکایی‌ها برگ خرد شده‌ی تاتوره را برای تومورها، زخم‌ها و دم نوش آن را جهت قرقره برای زخم گلو به کار می‌بردند.

هندی‌های مقیم مکزیك نیز از دم‌کرده‌ی برگ آن برای دردهای زایمان استفاده می‌کرده‌اند. همچنین، اعراب و مردمان آفریقای مرکزی از سیگار این گیاه برای بهبود آنفولانزا و آسم استفاده می‌نمودند.

روس‌ها از تاتوره برای تسکین آسم و برونشیت استفاده می‌کنند. چینی‌ها گلبرگ‌ها را پس از بخار شدن اسانس در اول صبح جمع می‌کنند و برای خشک‌ شدن در آفتاب قرار می‌دهند؛ سپس از جوشانده‌ی آن برای از بین بردن مشکلات پوستی استفاده می‌کنند. همچنین، از سیگار پودر تاتوره برای تسکین آسم و از دم‌ کرده‌ی آن به‌عنوان ضد سرفه و تنگی نفس استفاده می‌کنند. در هوموپاتی از تنتور تاتوره به مقدار زیاد استفاده می‌شود.

سمیت و عوارض جانبی:

شایع‌ترین و معمولی‌ترین مسمومیت با تاتوره خشکی گلو، گیجی، تاریکی مناظر و دیدنی‌ها، سرخوشی و خنده‌های بلند، تأخیر در احساس‌ها و نهایتاً مرگ گزارش‌شده است.

ایرانی‌ها گاه به دانه‌ی آن کاچولا می‌گویند. این نام به استریکتوس نیز اطلاق می‌شود، زیرا هر دو برای کشتن سگ به کار می‌روند. حتی بعضی حیوانات دیگر، مانند گوسفند و گاو ممکن است با خوردن مقدار کمی از میوه و برگ آن مسموم شوند.

به‌عنوان ضد سم این گیاه از پیلوکارپین و فیزوسیتگمین خوراکی استفاده می‌شود. برای کاهش حرارت بدن و آرام کردن در صورت لزوم از آب سرد نیز می‌توان استفاده کرد. شیرین‌بیان یکی دیگر از موادی است که به‌عنوان پاد زهر برای سم این گیاه به کار می‌رود.

دیگر خواص دارویی گیاه تاتوره چیست؟

ضد درد، بی‌حس‌کننده، ضد آسم، آنتی کلینرژیك، ضد التهاب، ضد پارکینسون، ضد عفونی‌کننده، ضد اسپاسم، افزایش‌دهنده‌ی قوای جنسی، ضد ترشح بزاق، مسکن CNS، محرك CNS، بازکننده‌ی برونش‌ها، روان‌گردان، سمی، آرام‌بخش، خواب‌آور، مخدر، گشاد کننده‌ی مردمك چشم و پاراسمپاتولی‌تیك.

ترکیبات مهم:

اصلی‌ترین آلكالوئید گیاه تاتوره هیوسین است که‌ برگ‌ها تا ۰/۲۵ درصد و دانه‌ها تا ۰/۵ درصد از این ماده را در خود دارند. مقدار کمی آتروپین و هیوسیامین نیز در گیاه وجود دارد. دانه‌ها حاوی تا ۲۰ درصد پروتئین، ۲۹ درصد چربی و ۲/۷ درصد خاکستر می‌باشند. چربی دانه‌ها حاوی ۸۸ درصد اسیدهای چرب ازجمله اسیدهای اولئيك، لينولئيك، پالميتيك، استئاريك و لیگنوسريك است. ترکیبات تاننی در دانه گزارش‌ شده‌اند.

نکات قابل‌توجه:

 ١- تاتوره در اروپا به نام پودر آسم نیز معروف است. این نام به خاطر تأثیر قابل‌توجه دود آن در بهبود آسم است. در بعضی از نقاط دنیا آن را به‌صورت سیگارت طبی تهیه نموده‌اند.

۲- درصورتی‌که سیگارت طبی تاتوره موجود نباشد، می‌توان حدود ۳ گرم از مخلوط سرشاخه‌های هوایی گیاه شامل گل، برگ، میوه و دانه را سوزاند و دود آن را با چند نفس عمیق استنشاق کرد. خردشده‌ی میوه گیاه که حاوی دانه‌های زیادی است نیز دارای همین خاصیت است، زیرا کلیه‌ی قسمت‌های هوایی گیاه ترکیبات یکسانی دارند و فقط میزان مواد در آن‌ها متفاوت است. از میان قسمت‌های هوایی بیشترین درصد مواد دردانه‌ها، سپس در برگ و کمتر از همه در ساقه‌هاست.

۳- تاتوره گیاهی است بسیار سمی و خطرناك که بی‌احتیاطی نسبت به آن ممکن است منجر به مرگ گردد، لذا مصرف خوراکی آن توصیه نمی‌شود و از دسترس کودکان نیز باید دور نگه‌داشته شود.

۴- با توجه به اینکه گیاه تاتوره دارای گل‌های بزرگ و زیبا و میوه‌های خاصی است، گاهی کودکان دوست دارند با آن‌ها بازی کنند که در این رابطه مسمومیت‌های منجر به مرگ در نقاط مختلف دنیا از این نوع تماس با گیاه گزارش‌ شده است. بعضی افراد نیز ممکن است ناآگاهانه آن را در محیط‌های مسکونی بکارند و یا باد و آب دانه‌های آن را به مناطق مسکونی آورده و به‌طور خودرو در محیط‌ های مسکونی سبز شود؛ ازاین‌رو آشنایی با گیاه و خطرات آن به‌خصوص برای ساکنان سرزمین‌های شمالی کشور که این گیاه در آنجا بیشتر وجود دارد، ضروری است.

۵- امروزه داروهای صنعتی زیادی از آلكالوئیدهای تاتوره در جهان تهیه می‌شود که مصرف زیادی هم دارد. این داروها دارای مقادیر کاملاً معینی از این ماده هستند و دوز درمانی آن‌ها با دوز سمی کاملاً متفاوت است. مصرف این داروها بر اساس نسخه‌ی پزشك و در حد دارویی بی‌خطر است.

نکته مهم:

بیشترین میزان تأثیرگذاری گیاهان دارویی متعلق به عصاره‌ گیاهان دارویی است و بعدازآن می‌توان به مکمل‌هایی نظیر کپسول‌ها اشاره کرد. کمترین میزان اثرگذاری هم متعلق به عرق و چای و دم‌نوش است.
امیدوارم که اطلاعات خوب و مفیدی در اختیار شما قرار داده باشیم با نظر دهی و امتیازدهی مارو از کیفیت مطالب آگاه نمایید. برای دریافت اطلاعات بیشتر به سایت فروشگاه محصولات ارگانیک آشا مراجعه نمایید و برای کسب اطلاعات در مورد محصولات ارگانیک می‌توانید با شماره  09120038341 مشاور فروشگاه ارگانیک آشا تماس بگیرید یا از طریق تلگرام، اینستاگرام با ما در ارتباط باشید.

منابع اطلاعات:
کتاب‌ها و مقالات گیاهان دارویی
فروشگاه محصولات ارگانیک آشا
موسسه کار آفرینی دکتر زرقانی