خواص تخم شنبلیله چیست؟
نام علمی: Trigonella foenum-graceum
نام عمومی: Fenugreek
نام انگلیسی: Fenugreek
نام عربی: حلبه (Hhelbah)
نام فرانسوی: Fenugree
نام المانی: Bockshornklec
نام خانواده: Leguminosae (نخود)
گیاه‌شناسی و خواص تخم شنبلیله چیست؟
شنبلیله گیاهی است علفی و یک‌ساله، به ارتفاع ۵۰ سانتی‌متر. برگ‌های آن بیضی‌شکل با نوک مدور هستند که حدود نصف بالای پهنک آن‌ها دندانه‌دار است. این برگ‌ها مركب از سه برگچه می‌باشند که از یک نقطه، منشعب می‌شوند. گل‌ها منفرد، به رنگ زرد روشن و گاهی بنفش مایل به سفید هستند. میوه شنبلیله به‌صورت نیام خمیده، به طول ۱۱ سانتی‌متر و حاوی حدودا ۲۰ دانه است.
دانه‌ها به رنگ زرد نارنجی و گاه قهوه‌ای رنگ است. این دانه‌ها به طول تا ۶ میلی‌متر و عرض ۳ میلی‌متر هستند. قسمت مورد استفاده گیاه، دانه‌های آن است که بویی معطر و طعمی تلخ دارند. این گیاه در نقاط مختلف ایران کشت می‌شود. برگ شنبلیله در ایران به‌عنوان سبزی در انواع غذاها و ادویه‌جات، به مقدار زیاد مورد استفاده قرار می‌گیرد.
تاریخچه و خواص تخم شنبلیله چیست؟
دانه گیاه شنبلیله اروپایی برای قرن‌ها به‌عنوان ادویه در آشپزی و در طب سنتی نیز تقریباً به همان قدمت، برای درمان کورک، درمان دیابت، سلولیتیس و سل به کار می‌رفته است. عصاره دانه شنبلیله به‌عنوان جایگزین طعم شربت افرا استفاده می‌شود. دانه این گیاه پروتئین بالایی دارد. خود گیاه نیز به‌منظور علوفه دام کشت می‌شود. بعد از استخراج تجاری (دیوسژنین که به‌عنوان ماده طبیعی در تولید استروئید تجاری به کار می‌رود)، تفاله دانه‌های غنی ازنظر نیتروژن و پتاسیم را به‌عنوان کود شیمیایی مورد استفاده قرار می‌دهند.
منشأ جغرافیایی:
شنبلیله، بومی نواحی مدیترانه است. در نواحی اوکراین، هند و چین به‌طور وسیع کشت می‌گردد. بیشترین صادرات این گیاه، از طریق کشت در کشورهای هند، مراکش، چین و ترکیه صورت می‌گیرد.
مهمترین خواص تخم شنبلیله چیست؟
از شنبلیله به‌طور موضعی، به شکل خمیر و پماد (مرهم)، جهت درمان جوش‌ها، سوختگی، التهابات و اگزما استفاده می‌شود. در طب عوام، پودر آن به‌صورت خوراکی، به‌عنوان یک منبع موسيلاژ در بیماری زکام، سه تا چهار بار در روز و هر بار به میزان یک قاشق غذاخوری، مصرف می‌شود. آزمایش روی حیوانات آزمایشگاهی نشان داده است که عصاره آبی آن می‌تواند زخم معده را درمان کند. یکی از اثرات اصلی وخوب آن، کاهش قند خون است که افراد دیابتی می‌توانند از آن استفاده کنند. دیگر خواص تخم شنبلیله که از قدیم به آن معتقد بودند و در پژوهش‌های اخیر مورد تأیید قرارگرفته، خلط آور، شیر افزا و ملین بودن آن است.
عوارض جانبی:
مصرف بیش‌ازاندازه دارویی، ممکن است باعث سردرد، تهوع و تحریکات پوستی شود. همچنین با توجه به اثرات تحریکی رحم، باید در زمان حاملگی و شیردهی با احتیاط مصرف شود.
مصرف در بارداری و شیردهی:
مصرف در دوران بارداری مطالعه نشده است، ولی به‌عنوان شیر افزا در مادران شیرده می‌تواند مورد استفاده قرار گیرد.
طريقه و میزان مصرف:
تهیه چای: روی یک گرم پودردانه، یک استکان آب سرد ریخته و حداقل سه ساعت بگذارید بماند؛ سپس آن را صاف کرده و میل کنید. از سویی چون محلول تلخ است، می‌توان آن را با کمی عسل، شیرین کرد و تا ۵ بار در روز مصرف نمود؛ زیرا مصرف عادی پودر دانه‌ها تا ۵ گرم در روز مجاز است.
داروهای گیاهی:
داروهای کمی از دانه‌ها در بازار موجود است و بیشتر به‌طور مستقیم، از پودر دانه استفاده می‌شود. فرآورده‌های موجود در بازار دنیا، اکثراً به‌عنوان داروی رفع مشکلات روده‌ای – معده‌ای، مشکلات تنفسی و به‌عنوان صفرا آور مصرف می‌شوند.
خواص تخم شنبلیله چیست؟
ضد درد، ضد آترواسکلروز، ضد التهاب، ضد عفونی‌کننده، ضد نفخ، ضد اسپاسم، ضد سرطان، کاهش قند خون، افزایش میل جنسی، قابض، مقوی قلب، صفرا آور، ملین، خلط آور، کاهش دهنده کلسترول خون، چربی خون، فشارخون و تری گلیسرید خون، شیر افزا، مسهل، اکسیتوسیک، مقوی رحم و ضد کرم.
ترکیبات:
حدود ۶۵-۴۰ درصد دانه‌ها را مواد قندی که عمدتاً مربوط به موسیلاژ روی دانه‌هاست تشکیل داده‌اند. دست‌کم هفت ساپونین تحت نام‌های گراکونین ها دردانه‌ها گزارش شده‌اند. همچنین حدود ۰/۱-۰/۹ درصد دیوسژنین و مقداری آلكالوئيد ازجمله تری گونلين، ژنتیانین و کارپائین، مقداری ترکیب کومارینی و سارساپوژنین، اسمیلاژتین و یوکارتین در دانه شنبلیله، جدا و شناسایی شده‌اند. ترکیبات دیگر دانه‌ها، شامل نشاسته، مواد فیبری، روغن ثابت به میزان ۱۰-۶ درصد، اسانس به مقدار بسیار کم و فلاونوئیدهایی ازجمله ویتکسین، هستند. املاح مهم آن شامل کلسیم، آهن و فسفر می‌باشند.
نکات قابل‌توجه:
1- چون تخم شنبلیله، سفت وسخت است، باید آن را آسیاب کرد و به‌صورت پودر درآورد.
۲- پودر تهیه شده را می‌توان روی غذا پاشید یا حدود ۵ گرم از آن را با یک لیوان آب به مدت پنج دقیقه جوشاند؛ پس ازآن صاف و میل کرد.
۳- درصورتی‌که میزان قند خون بالا باشد، نمی‌توان برای کنترل آن به‌طور مستقل، از دانه شنبلیله استفاده کرد؛ زیرا میزان کاهش قند خون، توسط دانه شنبلیله، محدود است.
۴- افراد دیابتی که می‌خواهند از تخم شنبلیله برای کاهش قند خون استفاده کنند، بهتر است روزی ۵ گرم از آن را به شکلی که ذکر شد مصرف نمایند و پس از دو هفته با آزمایش قند خون کارایی این دانه را ازنظر قدرت تأثیر دریابند، زیرا کنترل قند خون مسئله بسیار با اهمیتی است که عدم توجه به آن می‌تواند خسارات جبران ناپذیری به دنبال داشته باشد.
۵- در طب سنتی خاورمیانه به‌خصوص در بالکان، از قسمت هوایی (برگ‌ها) شنبلیه به‌عنوان ضد کرامپ‌ها (دل‌درد) به‌خصوص هنگامی‌که همراه با دردهای زمان قاعدگی و اسهال یا مشکلات روده‌ای-معده‌ای، باشد استفاده می‌کنند. بهترین زمان برداشت قسمت هوایی، تابستان است.
۶-چون پودر تخم شنبلیله تلخ است، برای استفاده راحت‌تر می‌توان پودر را در کپسول‌های ۵۰۰ میلی‌گرمی که در داروخانه‌ها موجود است، پر و مصرف کرد. جنس این کپسول‌ها اکثراً ژلاتینی و خوراکی است و هیچ عارضه‌ای به دنبال ندارد.
۷- یک تحقیق در سال ۲۰۱۱ نشان داد مردانی که (بین سن ۲۵ تا ۵۲ سال) به مدت شش هفته به‌طور مدام و روزی دو بار از عصاره تخم شنبلیله استفاده کردند، میل جنسی آن‌ها ۲۵ درصد بیشتر از کسانی بود که دارونما استفاده نمودند.
۸- دانه شنبلیله حاوی ماده Palmitoyle thanolamide با غلظتی نسبتاً زیاد و بیشتر از گیاهان دیگر است. این ماده دارای خواص ضد درد و ضد التهاب است.
۹- کشورهای مهم تولید کننده شنبلیله شامل هندوستان (که حدود ۸۰ درصد آن را عهده‌دار است)، پاکستان، افغانستان، ایران، مراکش، نپال، بنگلادش، مصر، فرانسه، آرژانتین، اسپانیا و ترکیه می‌باشند.
نکته مهم:
بیشترین میزان تأثیرگذاری گیاهان دارویی متعلق به عصاره گیاهان دارویی است و بعدازآن می‌توان به مکمل‌هایی نظیر کپسول‌ها اشاره کرد. کمترین میزان اثرگذاری هم متعلق به عرق و چای و دم‌نوش است.
امیدوارم که اطلاعات خوب و مفیدی در اختیار شما قرار داده باشیم با نظر دهی و امتیازدهی مارو از کیفیت مطالب آگاه نمایید. برای دریافت اطلاعات بیشتر به سایت فروشگاه محصولات ارگانیک آشا مراجعه نمایید و برای کسب اطلاعات در مورد محصولات ارگانیک می‌توانید با شماره 09120038341 مشاور فروشگاه ارگانیک آشا تماس بگیرید یا از طریق تلگرام، اینستاگرام با ما در ارتباط باشید.
منابع اطلاعات:
کتاب‌ها و مقالات گیاهان دارویی
فروشگاه محصولات ارگانیک آشا
موسسه کار آفرینی دکتر زرقانی
