نام فارسی: زوفا (هیزوپ)
نام علمی: Hyssopus officinalis
نام عمومی: Hyssop
نام انگلیسی: Hyssop
نام عربی: زوفا
نام فرانسوی: Hysope
نام آلمانی: Hysop
نام‌های مترادف: H. canescens و H. altissimus
نام خانواده: Labiatae (نعناع)
گیاه‌شناسی و خواص گیاه زوفا چیست:
زوفا گیاهی است بوته‌ای و پایا که ارتفاع آن به ۶۰ سانتی‌متر می‌رسد. این گیاه معطر که اکثراً به صورت خودرو در نواحی مختلف اروپا، آسیای صغیر، روسیه و ایران می‌روید ، دارای ساقه‌های زیاد و چوبی است. برگ‌های آن کوچک، باریك و نوک‌تیز و بسیار معطر هستند که به‌صورت متقارن روی ساقه قرار دارند و گل‌ها به‌صورت فراهم در قسمت‌های انتهایی ساقه به شکل سنبله می‌رویند و زیبایی خاصی به گیاه می‌بخشند. این گل‌ها به رنگ‌های آبی مایل به بنفش و گاهی گلی و سفید می‌باشند.
گل‌های زوفا به خاطر شهد فراوانی که دارند، یکی از منابع تولید عسل می‌باشند. قسمت مورد استفاده‌ی گیاه سرشاخه‌های گلدار است که پس از باز شدن کامل گل‌ها آن‌ها را چیده و در سایه خشک می‌کنند.
تاریخچه و خواص گیاه زوفا چیست:
گیاه زوفا قرن‌ها در طب گیاهی مورد توجه بوده است. به‌علاوه، در انجیل اشاراتی به گیاهی به نام زوفا شده ولی اختلاف نظرهای زیادی درباره هویت واقعی این گیاه وجود دارد. با این‌حال شواهد کمی مبنی بر آن است که گیاه نامبرده در انجیل، به‌راستی هیزوپوس افی‌سینالیس باشد.
آنچه باید درباره خواص زوفا دانست:
در قدیم از این گیاه به‌عنوان حشره‌کش، دافع حشرات و شپش‌کش استفاده می‌شده است. گیاه زوفا در طب سنتی برای درمان سرماخوردگی و گلودرد،گرفتگی صدا و به منظور داروی خلط آورکاربرد داشته است. برخی از گیاه‌شناسان همچنین بر این عقیده‌اند که این گیاه تأثیرات مفیدی بردرمان آسم، تورم مجاری ادراری و تحريك اشتها دارد. در کاربردهای پزشکی برای خواص زوفا به درمان قولنج و تخلیه گاز معده نیز اشاره شده است.
عصاره برگ زوفا برای درمان زخم‌ها توصیه می‌شده و این در حالی است که ظاهراً هیچ مدرك مستدلی مبنی بر خاصیت ضدباکتری آن وجود ندارد.
عصاره گیاه زوفا در عطریات و به‌عنوان طعم‌دهنده در تهیه انواع لیکور، سس ، دسر و آبنبات مصرف می‌شود.
آزمایش‌های مختلف نشان داده است این گیاه پوست را تحريك و ملتهب نمی‌کند؛ به همین دلیل از اسانس آن برای تهیه‌ی عطر و صابون استفاده می‌شود.
زوفا در نواحی مختلف ایران ازجمله شمال غربی (مانند آذربایجان) و نواحی جنوبی (مانند بلوچستان) می‌روید.
ترکیبات مهم:
زوفا مانند بقیه‌ی گیاهان خانواده‌ی نعناع حاوی ترکیبات اسانس است که مهمترین این ترکیبات عبارت‌اند از: پینوکامفون ، ایزوپینوکامفون ، آلفا و بتاپینن، کامفن، آلفاتر پینن که حدود هفتاد درصد اسانس این گیاه را تشکیل می‌دهند. ترکیبات دیگر شامل گلوکزیدهای هیزوپین ، هسپریدین ودیوزمین است. زوفا دارای حدود ۵ تا ۸ درصد تانن ، اسید اولئيك ، اسید اورسوليك، بتاسیتوسترول و رزین است.اسیدهایی نیز ازجمله اسید سیس پینيك، اسید سیس پیونيك، اسید میریستیك واسید رزماری‌نیک در زوفا وجود دارند. مقدار اسید رزماری نیك در زوفای خام به ۰/۵ درصد می‌رسد. این گیاه همچنین حاوی مشتقات مختلف هیدروکسی سینامیك به میزان ۲/۲ درصد است.
دارو شناختی و مهمترین خواص گیاه زوفا چیست:
از زوفا هنوز به‌عنوان درمان گیاهی استفاده می‌شود. به نظر می‌رسد بیشترین اثرات زوفا مربوط به ترکیبات اسانس آن باشد. زوفا تأثیر ضعیفی در درمان زخم گلو و به‌عنوان خلط آور دارد.
عصاره‌ی گیاه خصوصاً برگ زوفا ضد ویروس ایدز است. این اثر ممکن است به خاطر ترکیباتی ازجمله اسید کافئيك ، تانن ها و ترکیباتی ناشناخته با جرم مولکولی زیاد باشد. در تحقیقات جدید این اثر را مربوط به پلی ساکاریدی دانسته‌اند که HIV را مهار می‌کند. طی مطالعات انجام شده بهترین خواص زوفا ضد ایدز بودن آن است که می‌تواند به درمان بیماران کمک کند.
سمیت:
این گیاه از طرف سازمان غذا و داروی آمریکا (FDA) بدون خطر (GRAS) شناخته شده و مصرف آن به‌عنوان دارو، عارضه‌ی جانبی به دنبال ندارد. البته در تزریق عصاره‌ی این گیاه به موش‌های آزمایشگاهی (رت) تشنج گزارش شده است و شاید در موارد معدودی در انسان نیز این عارضه را ایجاد کند؛ اما در مجموع، مصرف داروهای تهیه شده از این گیاه بی‌خطر است.
طريقه و میزان مصرف:
جوشانده: برخی از جوشانده های گیاهی برای بهر بردن از خواص گیاهان استفاده می کنند برای تهیه جوشانده زوفا کافی است۱۰ گرم از گیاه را به همراه يك ليوان آب به مدت ۵ دقیقه می‌جوشانیم؛ سپس آن را صاف کرده و مصرف می‌کنیم. این میزان می‌تواند تا روزی سه بار تکرار شود.
آنچه باید درباره خواص زوفا دانست
عصاره: از تنتور و عصاره زوفا می‌توان روزانه ۲ تا ۴ میلی‌لیتر استفاده کرد که بهتر است در دو یا سه نوبت (صبح و ظهر و شب) مصرف شود.
قطره: از قطره‌ی زوفا برحسب دستور روی شیشه استفاده شود.
کپسول: پودر ها و کپسول های گیاهی یکی از روش های استفاده از زوفا است. کپسول‌های ۴۴۵ میلی‌گرمی زوفا نیز طبق راهنمای دارو مصرف شود.
مصرف در دوران شیردهی و بارداری:
در مورد مصرف این گیاه در دوران شیردهی مطالعاتی انجام نگرفته است، ولی در زمان حاملگی بهتر است مصرف نشود.
نکات قابل‌توجه:
۱- بر اساس تحقیقات دکتر امین گیاهی که به نام زوفا در ایران به فروش می‌رسد، گیاهی از تیره‌ی نعناع و ازنظر ظاهر تقریباً شبیه هیزوپ (زوفا) است که نام علمی آن نپتا براکته‌آتا است؛ اما چون هر دو گیاه از يك خانواده‌اند (مواد مؤثر بیشتر این خانواده رایحه‌ی آن‌هاست) و اثرات آن‌ها مشابه است ، به يك نام شناخته شده‌اند. گیاه زوفا که در بازار ایران رایج است و به‌طور سنتی از آن استفاده می‌شود، مسکن آسم و ضد نفخ است.
۲-گیاه زوفا در بیشتر نقاط ایران می‌روید و قسمت مورد استفاده‌ی آن سرشاخه‌های گلدار است.
٣- نام عمومی زوفا در کتاب دکتر امین کاتمینت معرفی‌شده که این نام در کتب خارجی، نام عمومی گیاه نپتا کاتاریا است.
آنچه باید درباره خواص زوفا دانست
منابع اطلاعات:
کتاب‌ها و مقالات گیاهان دارویی
فروشگاه محصولات ارگانیک آشا
موسسه کار آفرینی دکتر زرقانی
نکته مهم:
بیشترین میزان تأثیرگذاری گیاهان دارویی متعلق به عصاره گیاهان دارویی است و بعدازآن می‌توان به مکمل‌هایی نظیر کپسول‌ها اشاره کرد. کمترین میزان اثرگذاری هم متعلق به عرق و چای و دم‌نوش است.
امیدوارم که اطلاعات خوب و مفیدی در اختیار شما قرار داده باشیم با نظر دهی و امتیازدهی مارو از کیفیت مطالب آگاه نمایید. برای دریافت اطلاعات بیشتر به سایت فروشگاه محصولات ارگانیک آشا مراجعه نمایید و برای کسب اطلاعات در مورد محصولات ارگانیک می‌توانید با شماره 09120038341 مشاور فروشگاه ارگانیک آشا تماس بگیرید یا از طریق تلگرام، اینستاگرام با ما در ارتباط باشید.
