نام فارسی: درخت میخك
نام علمی: Eugenia caryophylla
نام عمومی: Caryophyllus و Clove
نام انگلیسی: Clove Tree
نام عربی: قرنفل، قرنفل ابيض
نام آلمانی: Gewurznelken
نام فرانسوی: Giroflier
نام‌های مترادف: Zyzygium aromaticum و Eugenia caryophyllata و Eugenia aromaticum
خانواده: Myrtaceae (مورد)
گیاه‌شناسی:
درخت میخک گیاهی است همیشه سبز که ارتفاع آن تا ۱۲ متر می‌رسد. برگ‌های بیضی‌شکل، نوک‌تیز و ضخیمی دارد که روبه روی یکدیگر می‌رویند و گل‌ها کوچک و به‌صورت دسته‌ای (که تعداد آن‌ها تا ۲۵ عدد هم می‌رسد) بر روی سرشاخه‌ها قرار می‌گیرند.
این درخت در حدود پنج سالگی گل می‌دهد. گل‌ها هنگامی که هنوز غنچه هستند، جمع‌آوری و خشک می‌شوند که پس از خشک شدن، گل‌های صورتی به قهوه‌ای تیره تغییر رنگ می‌دهد. غنچه‌های خشک شده که حدود ۱/۵ سانتی‌متر می‌باشند، معطرند و سر تقریباً گرد و دنباله‌ای لوله مانند دارند که انتهای آن باريك است و به میخ شباهت دارد.
در کتاب گیاهان دارویی دکتر زرگری چنین آمده است: «این گل‌های کوچک و معطر که مصرف درمانی دارند، شباهت زیادی به میخ کوچک دارند به همین دلیل به نام میخك مشهور شده‌اند و به درخت آن، درخت میخک گفته می‌شود.»
درخت میخک در ایران وجود ندارد و گل‌های خشك آن از زمان قدیم به ایران وارد می‌شده است. در حال حاضر در مناطق گرم دنیا و از همه بیشتر در زنگبار (آفریقا)، ماداگاسکار و جزایر آنتیل وجود دارد.
تاریخچه:
میخك تاریخچه‌ای بس طولانی در استفاده‌های طبی و آشپزی دارد. از اسانس آن به‌عنوان خلط آور و ضد کرم و نیز مسکن دندان درد و ضدعفونی‌کننده‌ی موضعی استفاده می‌شده و هنوز هم در دندانپزشکی استفاده می‌شود. میخک باعث ضد حساسیت نیز می شود.
یکی دیگر از موارد استفاده‌ی اسانس میخك، مصرف موضعی آن به‌عنوان محرك است که برای جلوگیری از تحریکات دیگر صورت می‌گیرد. چای گل میخك همچنین به‌عنوان ضد تهوع مصرف می‌گردد.
خواص گل میخک چیست؟
گل میخك انتخاب خوبی برای درمان زخم معده است. اسانس میخك به خاطر داشتن استات اوژنول، ضد حساسیت (آنتی‌هیستامین) و ضد اسپاسم است. این اسانس مانند سایر اسانس‌ها خاصیت ضد میکروب‌های گرم منفی و مثبت نیز دارد.
همچنین، عصاره ۱۵ درصد گل میخك از بین برنده‌ی کرم‌های حلقوی (گرد) است. خاصیت ضد قارچ اسانس میخك باعث شده تا از آن در فرآورده‌های ضد درماتوفیت استفاده کنند. این اسانس همچنین ضد کرم و ضد لارو است. در بعضی منابع نیز گزارش شده که از تولید آفلاتوکسین جلوگیری می‌کند.
آشنایی با خواص گل میخک:
تحقیقات انجام شده نشان داده‌اند سس‌کویی‌ترپن‌های اسانس میخك خاصیت ضد کارسینوژن (ضد سرطان) دارند. همین مواد می‌توانند خاصیت موتاژنی غذاها را کاهش دهند.
آزمایش‌هایی بر روی موش‌ها نشان داده است که اسانس میخك اثرات ضد سموم کبد و مغز استخوان دارد. اوژنول، جسم اصلی اسانس، در غلظت‌های بالا توانسته از فعالیت ماکروفاژها در ایجاد تورم و التهاب جلوگیری کند.
مطالعات دیگر نشان داده است اسانس میخك مانند استامینوفن در حیوانات خاصیت ضد تب دارد.
عصاره‌ی آبی میخک (عصاره استخراج شده با آب)، فعالیت آنزیم تریپسین را افزایش می‌دهد. اوژنول آن نیز از بیوسنتز پروستاگلاندین جلوگیری می‌کند.
اسانس میخك مانند سایر اسانس‌های حاوی اوژنول، مثل جوز هندی، دارای خاصیت ضد اسهال است. از دیگر خواص میخك ، جلوگیری از چسبندگی پلاکت‌ها و غلیظ شدن خون و نیز جلوگیری از انعقاد آن است.
طريقه و میزان مصرف:
پودر خوراکی این گیاه را می‌توان بین ۱۰۰ تا ۳۰۰ میلی‌گرم و اسانس آن را ۰/۰۵ تا ۰/۰۲ میلی‌لیتر مصرف کرد. استفاده‌ی مجاز از دم‌کرده‌ی گل‌ها بین ۲ تا ۴ میلی‌لیتر و از اسانس آن در دهان‌شویه‌ها با غلظت ۱ تا ۵ درصد است.
آشنایی با خواص گل میخک:
از دیگر خواص درخت میخک، بی‌حس‌کننده ، ضد کرم، ضد آلزایمر، ضد آرتریت، ضد میکروب، ضد سرطان، ضد تشنج، ضد سموم، ضد تهوع و استفراغ، ضد ویروس تبخال، ضد حساسیت، ضدالتهاب، ضد موتاژن، ضد نیتروزامین، ضد اسپاسم، ضد ویروس، ضد قارچ، ضد نفخ ، خلط آور، هضم‌کننده، لاروکش، تقویت‌کننده‌ی معده، محرك، آرام‌بخش و گشاد کننده‌ی عروق است.
سمیت وعوارض جانبی:
خواص درخت میخک فراوان است. از میخك و اسانس آن با اطمینان خاطر در مواد غذایی و خمیردندان‌ها استفاده می‌شود. استفاده‌ی مجاز از میخک در فرآورده‌ها تا ۰/۲۳۶ درصد و اسانس آن تا ۰/۰۶ درصد است. مسمومیت با آن که به‌ندرت اتفاق می‌افتد، پس از جذب اسانس مربوطه و به‌خصوص در افرادی که از سیگار میخك استفاده می‌کنند، ایجاد می‌شود.
سیگار میخک که به نام کرتکس مشهور است، حاوی ۶۰ درصد تنباکو و ۴۰ درصد گل میخك خرد شده است.
بیش از دوازده نوع تجارتی سیگار میخك در کشورهای آسیایی وجود دارد که افراد زیادی از آن استفاده می‌کنند. این تمایل در آمریکا و اروپا نیز به وجود آمده است. بیش از دوازده مورد مسمومیت‌های ششی در افراد مصرف کننده‌ی این سیگارها گزارش شده است.
سیگار میخك بنا به دلایلی ممکن است گلو را بی‌حس کند؛ به همین دلیل افرادی که آن را مصرف می‌کنند عمیق‌تر و طولانی‌تر سیگار می‌کشند. جامعه‌ی آمریکایی ریه، مصرف این نوع سیگار را اکیداً منع کرده است. ماده‌ی اصلی اسانس (اوژنول) سمی نیست، ولی متابولیت‌ها و محصولات پیرولیزشده‌ی آن (به‌صورت دود) سرطان‌زا هستند.
نکات قابل توجه:
۱- درخت میخک با گل میخك که به‌صورت بوته است ، هیچ گونه قرابتی ندارند.
۲- درخت میخک در ایران وجود ندارد، ولی از قدیم گل خشك آن از آفریقا یا مناطق دیگر به ایران وارد می‌شده و در طب سنتی مورد استفاده قرار می‌گرفته است.
۳- یکی از مصارف عمده‌ی گل و اسانس میخك در صنایع آرایشی و بهداشتی برای تهیه‌ی عطر و ادکلن است، زیرا اسانس آن بوی خوشی دارد.
۴- با گذشت زمان، اسانس گل‌های خشك و درنتیجه اثرات درمانی آن کاهش می‌یابد؛ لذا باید گل‌های خشك را در ظروف غیر پلاستیکی (فلزی یا شیشه‌ای) دربسته نگهداری کرد.
نکته مهم:
بیشترین میزان تأثیرگذاری گیاهان دارویی متعلق به عصاره گیاهان دارویی است و بعدازآن می‌توان به مکمل‌هایی نظیر کپسول‌ها اشاره کرد. کمترین میزان اثرگذاری هم متعلق به عرق و چای و دم‌نوش است.
امیدوارم که اطلاعات خوب و مفیدی در اختیار شما قرار داده باشیم با نظر دهی و امتیازدهی مارو از کیفیت مطالب آگاه نمایید. برای دریافت اطلاعات بیشتر به سایت فروشگاه محصولات ارگانیک آشا مراجعه نمایید و برای کسب اطلاعات در مورد محصولات ارگانیک می‌توانید با شماره 09120038341 مشاور فروشگاه ارگانیک آشا تماس بگیرید یا از طریق تلگرام، اینستاگرام با ما در ارتباط باشید.
آشنایی با خواص گل میخک
منابع اطلاعات:
کتاب‌ها و مقالات گیاهان دارویی
فروشگاه محصولات ارگانیک آشا
موسسه کار آفرینی دکتر زرقانی
